Wanneer ik aan preventie en integriteitsmanagement werk in het bedrijfsleven, focus ik me op individuen en eventueel op teams, de dagelijkse keuzes en de relatie die mensen hebben met zichzelf en met anderen. Dan pak ik mijn grote gereedschapskist er weer bij en haal eruit wat het beste in die situatie werkt. De Moral foundation theory van Amerikaanse psycholoog Jonathan Haidt is zo’n bouwblok uit de gereedschapskist. De theorie is goud en doet wonderen.
Preventie en integriteitsmanagement is voor mij een logisch gevolg van bijna twintig jaar ervaring in het bedrijfsleven, jarenlange ervaring vanuit de zijlijn in risk, governance en compliance en meer dan tien jaar studie in filosofie, psychologie en spiritualiteit op het gebied van welzijn en persoonlijke groei. Daarbij ken ik als klokkenluider zelf integriteitsschendingen in het kader van gesloten gemeenschappen.
Afleiden door wat voor ons bepaald is door de leiders
Nou is er een boek in wording. Hopelijk, want ik houd ongelooflijk veel ballen op dagelijkse basis in de lucht. Hoe dan ook, daarin benoem ik het verschil tussen zakelijke, sociale en emotionele integriteit. Zakelijke integriteit verwijst naar de rechten en belangen van alle betrokken partijen. Dat is niet alleen van toepassing op de inzet van organisatorische middelen, zoals geld, materialen en tijd, maar ook op de veiligheid en empowerment van individuen en hun omgeving.
Sociale integriteit verwijst naar de dagelijkse omgang met elkaar en de keuzes die individuen in verschillende contexten moeten maken. Sociale integriteit wordt mede geconcretiseerd door regels die zijn vastgelegd in de Arbowet. Waaronder zaken die kunnen leiden tot psychosociale belasting. Denk aan pesten, discriminatie, seksuele intimidatie en (verbaal) geweld.
Dan is er nog de emotionele integriteit. Dat gaat over weten wat we voelen en waarom, over de mogelijkheid en bereidheid om dat onder ogen te komen. Om dat met anderen te delen wanneer het nodig is, zelfs als het een uitdaging is. Het gaat om onze relatie met onszelf en de relatie met anderen. Waarbij intenties, attitude en gedrag de brug slaan naar de verbinding met onszelf en met anderen. Dit om ons aan elkaar te hechten.
Emotionele integriteit
-
Emotionele integriteit gaat over weten wat we voelen en waarom, over de mogelijkheid en bereidheid om dat onder ogen te komen
Emotionele integriteit in de zin van de relatie met onszelf wordt echter soms ondermijnd binnen organisaties. Dit zolang organisaties al bestaan en om vele redenen – meestal zakelijk gewin van een bedrijf. Bovendien kan emotionele integriteit complex zijn, omdat velen van ons het vreselijk moelijk vinden om zichzelf onder ogen te komen. Het kan makkelijker zijn om onszelf af te leiden door wat door anderen wordt bepaald, inclusief de leiders in het werkleven. Of door wat de meerderheid van de mensen om ons heen kiest.
Moral Foundation Theory en centrale thema’s
Om erachter te komen waardoor mensen bepaalde zaken wel of niet doen, hoe ze gebouwd zijn en wat hen drijft, kan de Moral Foundation Theory van Jonathan Haidt uitkomst bieden. Met andere woorden, wat moraal voor hen inhoudt. Het idee is dat een aantal centrale thema’s uit iemands levensloop een rol kunnen spelen in de ontwikkeling van hun persoonlijkheid en hun waarden. Zo bestaan er centrale thema’s, ook wel pilaren, te weten:
- Care/harm
- Fairness/cheating
- Loyalty/betrayal
- Autority/supervision
- Sanctity/degration
- Liberty/oppression
Zie hieronder vervolgens hoe dit verder een rol kan spelen, inclusief de triggers. Wanneer zich dus een situatie in het werkleven voordoet waarin individuen in het moment keuzes moeten maken over grijze gebieden – ook wel morele dilemma’s – en over de omgangsvormen met zichzelf en anderen, dan kan de Moral Foundation Theory voor helderheid, begrip en een plan van aanpak zorgen.
Waarom doen mensen wat ze doen?
Dit model is zeker niet allesomvattend, maar wel ijzersterk. Niet allesomvattend, omdat de identiteit van een individu, inclusief de persoonlijkheid, veel complexer is dan we weten. Daarbij veranderen mensen in de loop van de tijd. Er zijn diverse levensfases waar mensen doorheen gaan. De vraag is wat zaken uit het verleden doen voor de levensloop, wanneer mensen duurzaam aan persoonlijke groei doen en aan hun welzijn verhogen.
IJzersterk is het, omdat het vanuit de praktijk gewoon werkt. Ervaring leert dat als we oprecht interesse tonen in waarom mensen doen wat ze doen en hoe ze zijn geworden wie ze zijn, dat deze pilaren in ieder geval wel degelijk iets van dat plaatje kunnen inkleuren.
Moral foundation theory vragenlijst
Het is mogelijk om meer te weten te komen over de scores, aan de hand van een vragenlijst.
Vragen kunnen zijn:
- Of iemand wel of niet zorgde voor iemand die zwak of kwetsbaar was.
- Of iemand zijn of haar rechten is ontzegd.
- Of iemands actie al dan niet liefde toonde voor zijn of haar land.
- Of iemand al dan niet een gebrek aan respect toonde voor autoriteit.
- Of sommige mensen al dan niet anders werden behandeld dan anderen.
- Of iemand iets heeft gedaan om zijn of haar groep te verraden.
Stellingen kunnen zijn:
- Eén van de ergste dingen die een mens kan doen, is een weerloos dier pijn doen.
- Het kan nooit juist zijn om een mens te doden.
- Wanneer de overheid wetten maakt, moet het belangrijkste beginsel zijn dat iedereen eerlijk wordt behandeld.
- Compassie voor hen die lijden is de meest cruciale deugd.
- Mannen en vrouwen hebben elk een andere rol in de samenleving.
- Mensen zouden geen dingen moeten doen die walgelijk zijn, zelfs als niemand wordt geschaad.
- Het is belangrijker om een teamspeler te zijn dan om jezelf uit te drukken.
- Rechtvaardigheid is de belangrijkste vereiste voor een samenleving.
Integriteitsschendingen tegengaan
Door hier serieus mee aan het werk te gaan, kan de Moral Foundation Theory de arbeidsmarkt daadwerkelijk versterken en integriteitsschendingen tegengaan. Ik geloof alleen wel in maatwerk en in aanpassingen qua vragen en stellingen. Zodat die wel binnen de pilaren vallen, maar beter aansluiten bij het bedrijfsleven.
Dat vraagt echter om een structurele investering en iemand die dit goed kan begeleiden. Een uurtje gezamenlijk gezellig wat aan moreel beraad doen aan de hand van een aantal ‘open deuren’ aan morele dilemma’s, is tijd- en geldverspilling. Iemand die dit goed kan begeleiden, is net The Mentalist en is zo effectief, dat vele zaken helder kunnen worden. Zaken die preventie kunnen ondersteunen.
Bovendien: geen zorgen. Over het algemeen zitten we in het bedrijfsleven nog lang, maar dan ook lang niet in de buurt van ‘integritisme’ en is er veel werk aan de winkel.
Noot: Jonathan Haidt heeft zijn model recentelijk aangepast en de pilaar Hamilton toegevoegd.
Door: Dina-Perla Portnaar
