Vernieuwen, groeien, dealen met verschillen en weerstand: uitdagingen genoeg in onze dagelijkse hectiek van zorg, overheid, onderwijs en bedrijfsleven. Hoe pakken we die aan binnen onze organisaties? Sluitende antwoorden krijgen we niet, deze 12e december op het Corporate Culture event in de jungle van het Ouwehands Dierenpark. Wél geeft de reis langs ‘tribes’ en culturen ons een bak vol inspiratie, prikkelende manieren van kijken en – waar nodig – een schop onder de kont.
Wat we namelijk sowieso van strong tribes kunnen leren is tough leadership, maakt corporate antropoloog Danielle Braun ons in haar opening meteen duidelijk. ‘Ik weet dat het provocerend klinkt, polderen zit immers in onze volksaard. Maar we zouden meer moeten durven doorpakken.’ Tribes vormen zich in interactie én in besluitvorming, legt zij uit. ‘En juist in tijden van verandering zijn er chiefs nodig die hun rol pakken – die luisteren, kijken, zich goed informeren en daarna ook daadwerkelijk knopen doorhakken.’ Maar: tough leaders zijn niet alleen maar hard en zakelijk; ze hebben ook aandacht voor de ziel van de mens. Danielle: ‘Leiden begint met contact maken, anderen in de ogen kijken. Iets wat we in Nederland vaak lijken te vergeten.’Vooruit
Daadkrachtig én verbindend leiderschap dus, als basis voor sterke teams: Danielle’s pleidooi vormt het startschot van een dag vol verhalen over verre, vreemde volkeren, van Sumatra tot aan Botswana: hoe gaan zij met elkaar om en komen zij vooruit? Ook de (organisatie)realiteit dichter bij huis komt ruim aan bod, in de ervaringen van antropoloog/journalist Joris Luyendijk, Anja Schouten (politiechef Noord-Holland en voormalig bestuursvoorzitter Zorgbalans) en auteur/inspirator Joseph Oubelkas.Werkelijkheid van alledag
‘Dat is ook precies waarom ik hier ben’, zegt een unithoofd in het MKB. ‘Om inkijkjes te krijgen in andere organisatievormen en daaruit te pikken wat ons bedrijf kan helpen in alle veranderingen. Dat sprak me ook zo aan in het boek De Corporate Tribe: dat het niet alleen over culturen gaat die ik niet ken, maar er juist ook veel verbindingen worden gelegd tussen hun manier en onze dagelijkse werkelijkheid.’Allemaal apen
Een teamleider bij een gemeente had voor de koffiepauze al een aha-moment te pakken: ‘Daarnet werd weer bevestigd dat we allemaal apen op de apenrots zijn. We kunnen simpelweg niet zonder leiderschap en hiërarchie. Zo lang iedereen onder leiding maar kan doen wat-ie te doen heeft, dan functioneren tribes het beste.’ Dat spreekt haar aan, in een organisatie waarin zelfsturing het toverwoord is. ‘Maar waarin ik ondertussen zoveel collega’s zie zwemmen. Waar gestuurd moet worden stuur ik dus, heb ik besloten. En daarnaast zorg ik ervoor dat mijn medewerkers zich goed voelen in hun rol.’Open vragen stellen
Maar om dat te achterhalen is er wel overleg nodig, leren we van sterke tribes. En dat gaat verder dan een vergadering waarin actiepunten worden afgevinkt. Ontdekken wat er speelt doe je met wezenlijk contact en oprechte aandacht, wel of niet rondom kampvuren. En dat begint met elkaar open vragen stellen, benadrukt ras-interviewer Joris Luyendijk. Of het nu om groepen gelijkgestemden of andersdenkenden gaat, hij duikt er open en vol in om ze te doorgronden, zoals hij deed in het Midden-Oosten, de Londonse City en recent onder PVV’ers. ‘Ik vraag niet naar meningen, die heeft iedereen. Ik vraag naar ervaringen, want die zijn uniek en daar leer ik van.’ Verschillen moet je niet negeren maar juist onderzoeken, vindt hij, door in de rol van anderen te stappen. ‘Of dat nu op wereldschaal of binnen je team is, diversiteit omarmen begint met de acceptatie dat er mensen zijn met een andere blik, visie en gedachten.’Echt belangrijk
Niet alleen ontdekt en accepteert Anja Schouten verschillen, ze benut ze ook. De doorgewinterde bestuurder (die verbindt én dirigeert – een ‘tough leader’ pur sang dus) stapte zes jaar geleden met Zorgbalans ‘de storm in’ van noodzakelijke en ingewikkelde veranderingen. ‘Voordat ik hoogste baas werd had ik wekenlang als vrijwilliger op alle afdelingen meegedraaid en -gekeken. En mensen gevraagd: wat vind jij goede zorg, wat vind jij dat er moet gebeuren? Zo ontdekte ik wat echt belangrijk is voor de medewerkers.’Met en naast elkaar
Later zijn uit al die opvattingen en inzichten, van onderaf, diverse zorgformules gerold. Anja: ‘Maar dat is goed, het werkt met en naast elkaar, al had ik veel uit te leggen aan de toezichthouders. Ik kreeg het in ieder geval veel rustiger, want ik hoefde niet meer te checken of alles wel gebeurde. Daar voelden de betrokkenen zich zelf maar al te verantwoordelijk voor.’ Wat niet wil zeggen dat ze alle touwtjes laat vieren: ‘Mensen die met mij werken weten dat ik een freak ben op kalenders, ik werk in fases: twee maanden lang werken we samen aan ideeën en dan – bam – ben ik degene die het besluit neemt. Daar ben ik heel helder in.’Meer betrokken raken
‘Zie je wel’, reageert een projectmanager in een technisch bedrijf tijdens een pauze. ‘Zo kan het werken wanneer je luistert naar de onderstroom en dan kijkt hoe die geluiden passen bij de grotere keuzes die we als chefs maken. Daar wil ik bij ons veel meer mee gaan doen, zodat mensen zich gezien en gehoord voelen. En zo meer betrokken raken.’Verschil maken
Dat er ruimte is voor open communicatie is trouwens niet alleen aan de leider. Alle teamleden hebben daar een verantwoordelijkheid in. Of zoals Joseph Oubelkas benadrukt: ‘Jij als mens bepaalt 100%. Geef je de schuld aan een ander, dan geef je ook de kracht aan een ander. Houd die bij jezelf.’ In zijn rappe en humoristische verhaal vol veerkracht dwingt hij ons vooral te kijken naar wat er wel kan, hoe donker een situatie ook. ‘Als het makkelijk is kan iedereen het. Als het moeilijk is, kun je het verschil maken.’
