‘Populisme is net zo’n term als “linkse elite”, niet echt behulpzaam.’ Aan het woord is Joris Luyendijk, die al twintig jaar actief is als journalist, vooral in het Midden-Oosten en in de financiële sector. Nu richt hij zijn pijlen op het populisme.
‘Populisme is een sticker waarmee tegenstanders ervan hun eigen zicht op de inhoud afdekken’, vindt Luyendijk. ‘ In plaats van populisten zou ik eerder ‘uitdagers van de gevestigde orde zeggen’. Wilders is echt totaal anders in sociaal-economische zin dan de Brexiters of Trump, en Le Pen zit veel dichter bij Poetin dan Wilders. Dit gezegd hebbende: die nieuwe uitdagers zijn het grote verhaal van onze tijd. Dus dan komt de interesse vanzelf.’ Volgens recent internationaal onderzoek zijn Nederlanders beperkt ontvankelijk voor populisme, maar tegelijkertijd wordt vermeld dat populisme moeilijk te meten is. Dat is logisch volgens Luyendijk: ‘Een supervaag en controversieel concept als “populisme” is uiteraard moeilijk te meten. “Ontvankelijkheid” is ook een rare term. Alsof het een ziekte is die je hersens aantast. De beste definitie van een populist die ik ken – van de extreem-linkse wetenschapster Chantal Mouffe – is: (politieke) actoren die van hun opponenten vijanden maken. Overigens zijn van de tegenstanders van de EU of verdere immigratie ook heel lang vijanden gemaakt, door het establishment.’Kritiek op populisme
Populisten krijgen vaak de kritiek dat ze zich moeilijk in de visie of gedachten van anderen kunnen verplaatsen. Volgens Joris Luyendijk komt dat omdat het veel energie kost om je steeds weer te buigen over andere zienswijzen: ‘Je wordt helemaal gek als je je permanent openstelt voor andere blikken omdat je dan zelfs gaat twijfelen aan de twijfel. Mensen hebben verder graag gelijk en zijn kuddedieren en daarbij zo tribaal als wat.’ Dus blijft iedereen in de eigen filterbubbel hangen, zou je zeggen, maar daar denkt de journalist duidelijk anders over: ‘Volgens mij is die filterbubbel onzin. In Amerika heb je die, want ze hebben geen publieke omroep en gestoord-partijdige tv-zenders. Europa is anders. Mensen gebruiken die filterbubbel vooral om te verklaren waarom anderen het niet met ze eens zijn: “ze krijgen mijn argumenten niet te horen want ze zitten in een filterbubbel”. Ook weer opgelost.’ Luyendijk spreekt liever van silo’s waarin mensen zich thuis voelen, hoewel iedereen wel weet dat het slecht is, omdat het kuddegedrag, oogkleppen en tunnelvisie kan veroorzaken.Onzin bestrijden
Luyendijk denkt wel dat mensen en organisaties beter af zijn als we ons openstellen voor andere meningen. Toch moet je dan ook kritisch blijven, denkt hij: ‘Je hoort nog eens iets nieuws. Maar je moet vooral nadenken over die andere meningen: kloppen ze? Er wordt enorm veel onzin uitgekraamd. Dat moet je niet “toelaten” maar bestrijden.’ Al zolang mensen bestaan, bestaat er verschil van mening tussen mensen. En dat is goed, want het zorgt voor vooruitgang, zegt Luyendijk: ‘Honest disagreement. Dat wil zeggen dat je de mogelijkheid openhoudt dat de ander het met jou oneens is op goede gronden – en niet omdat ie blind in zijn filterbubbel ronddrijft. Dus accepteren dat je op niet-racistische gronden tegen verdere immigratie kunt zijn. Of op niet-nationalistische gronden tegen Europese eenwording. Precies daarom heb ik ook de website www.kunnenwepraten.nl opgezet.’- Wil je Joris Luyendijk live horen? Dat kan op het Event Corporate Culture >>>>
