Als leidinggevende verwacht je van je mensen een proactieve houding, eigen inbreng, dat ze eigenaarschap en verantwoordelijkheid nemen. Want wanneer ze voor elke wissewasje eerst jou moet consulteren loop je bij voorbaat achter de feiten aan.
De tijd dat leidinggeven bestond uit het geven van opdrachten in de verwachting dat ze zonder tegenspraak werden uitgevoerd ligt ruimschoots achter ons. In een VUCA-wereld werkt traditioneel management dat gericht is op hiërarchie, macht, planning, beheersing en controle eenvoudigweg niet zo goed.
Niet alleen de omgeving van onze organisaties is veranderd, ook werknemers zijn dat. De tijd dat je slechts werkte om als tegenprestatie voor de gedane arbeid salaris te ontvangen ligt ook achter ons. Mensen verlangen meer dan alleen een salaris. Werk is meer dan ooit ook een manier om je talent te ontplooien en zinvol bezig te zijn.
En stond een leidinggevende vroeger vooral ‘boven’ de mensen, nu staat hij/zij er tussen. Leidinggeven gaat dan ook steeds meer over het creëren van de juiste omstandigheden en het bij elkaar brengen van de juiste mensen. Een effectieve manier om dat te doen is gebruik maken van waardegedreven leiderschap.
“Persoonlijk leiderschap is het proces van het je voor ogen houden van je visie en waarden, en je leven aanpassen om daarmee congruent te zijn”
Stephen Covey
Het belang van waarden
Veel besluitvorming vindt plaats op basis van routine. En regelmatig zijn besluiten gebaseerd op overtuigingen. Waardegedreven leiders nemen hun besluiten op wat ze écht belangrijk vinden. Het zijn besluiten die gebaseerd zijn op waarden en dat zijn andere besluiten dan die gebaseerd zijn op routine en/of overtuigingen. Waarden kunnen bij uitstek fungeren als fundament en bindmiddel. En onderschat hun kracht niet. Op de waarden Liberté, égalité, fraternité zijn de republieken van Frankrijk en Haïti gegrondvest.
Goed gekozen organisatiewaarden hebben aantrekkingskracht en zorgen ervoor dat je het juiste talent en de juiste klanten aantrekt. Die waarden laten zien welke idealen de organisatie heeft en wanneer ze goed gekozen zijn, en dat is niet gemakkelijk, dan zijn ze onveranderlijk. Ze geven aan waar je als organisatie voor staat, wie je wil zijn en waar je in gelooft. Goed gekozen waarden motiveren, creëren energie en geven richting. Ze bieden je als organisatie een handvat bij het maken van keuzes. Je kunt het zien als het ‘kompas’ van de organisatie.
Voorbeelden van waarden van bekende bedrijven zijn:
- Walt Disney – creativiteit, dromen en fantasie
- Merck – oprechtheid en integriteit
- Sony – een pionier zijn, niet anderen volgen, het onmogelijke voor elkaar brengen
- Philips – innovatie en de mens centraal
- Cool Blue – eigenzinnig, vrienden, flexibel en gewoon doen
Persoonlijke waarden
Daarnaast hebben de leidinggevende en iedere medewerker persoonlijke waarden. Aan de waardegedreven leider de uitdaging om de organisatiewaarden, de persoonlijke waarden van de medewerker en de eigen waarden in goede harmonie bij elkaar te brengen.
Om te leiden vanuit waarden (of je nu een leidinggevende bent of niet) moet je natuurlijk zicht hebben op de eigen (onbewuste) waarden en drijfveren die je zichtbare gedrag bepalen. Wanneer je bij jezelf door hebt wat jouw gedrag bepaalt, helpt je dat effectief samen te werken, anderen te beïnvloeden en te helpen in hun ontwikkeling. Waarden hebben een grote impact op ons handelen en bepalen in belangrijke mate onze beslissingen. Vanuit de waarde ‘winst’ zal iemand andere beslissingen nemen dan vanuit de waarde ‘saamhorigheid’.
Aansprekend perspectief verbindt mensen
Alleen leiden vanuit waarden is echter niet genoeg om mensen en jezelf te verbinden. Je hebt een uitdagende visie nodig over wat je wilt bereiken. De stip op de horizon die je vervult met ambitie om in het hier en nu te doen wat nodig is om daar te komen. Je zou het een ‘magneet’ kunnen noemen. Bijvoorbeeld de visie van Coolblue; ‘Alles voor een glimlach’. Het gevolg van deze manier van leiden, via een ‘kompas’ (de waarden) en een ‘magneet’ (de visie), is dat mensen als ‘vanzelf’ gaan handelen en vanuit eigenaarschap, verantwoordelijkheid en enthousiasme hun talenten gaan inzetten. Want het gaat meer dan ooit om de waarden die mensen drijven om dingen te doen in organisaties. Individuele waarden worden gevoed door persoonlijke passie en als je die tot leven weet te brengen in je organisatie, dan schep je als vanzelf ruimte voor ontwikkeling. En dat is in de kern waar waardegedreven leiderschap over gaat.
Waarden overstijgen meningsverschillen
Goed gekozen organisatiewaarden verbindt mensen. Individuen in een team hebben verschillende meningen, persoonlijkheden en inzichten. Maar wanneer zij dezelfde professionele waarden als kompas hebben en weten waarvoor ze gaan, dan geeft dat verbinding. Je hoeft dan als leider minder te managen. Als waardegedreven leider kun je meer faciliteren en hoef je niet per se je eigen egocentrische stempel op projecten of afdelingen te drukken, maar in verbinding mooie dingen tot stand brengen, waar de klanten wat aan hebben.
Zeven vragen voor waardegedreven leiders
- Denk je regelmatig na over je denken? Dit noemen we ook wel metacognitie. Hoe beïnvloeden jouw eigen waarden je zichtbare leiderschapsgedrag?
- Welke zijn eigenlijk de belangrijkste waarden van het bedrijf, instelling of organisatie waarin je werkt? Wat houdt het bedrijf op koers?
- Sluiten je eigen waarden aan op de waarden van het bedrijf? Passen ze bij je?
- Sluiten kompas (de waarden) en magneet (visie) op elkaar? Zijn ze te vertalen in een helder en aansprekend verhaal waaraan jijzelf, medewerkers, klanten en andere belanghebbenden zich kunnen verbinden.
- Betrek je medewerkers voldoende bij het verhaal zodat betrokkenheid en eigenaarschap ontstaat?
- Realiseer je je dat hoe helderder je bent in jouw waarden en die van de organisatie, hoe meer mensen op jou kunnen rekenen en je vertrouwen? Dat congruentie in denken en doen vertrouwen genereert als beloning?
- Dat een goed doordacht kompas en magneet (waarden en richting) ruimte geeft voor variatie, wendbaarheid, eigenaarschap, verantwoordelijkheid, kortom voor de sociale innovatie die we nodig hebben om succesvol te blijven in globaliserende, digitaliserende, VUCA-wereld?
Door: Rijk Binnekamp
Rijk Binnekamp is zo’n 20 jaar actief geweest op gebied van training, coaching en leiderschapsontwikkeling, heeft nog immer een bovengemiddelde interesse in leiderschap en alle aspecten die daar mee samenhangen. Zijn ideeën en gedachten vertrouwt hij regelmatig toe aan papier.
