Op deze Internationale Vrouwendag neemt Kim Jansen, auteur van het inspirerende boek Het Generatie-effect, ons mee op een reflectieve tocht door de geschiedenis van gendergelijkheid en de uitdagingen die vrouwen nog steeds tegenkomen.
Een aantal jaar geleden sprak ik mijn oude onderbuurvrouw en zij vertelde mij dat ze bij de geboorte van haar kind een kaart van haar werkgever kreeg waarop stond: ‘Gefeliciteerd en hierbij is je contract ontbonden.’ Ik hapte naar lucht en sloeg een hand voor mijn mond. Waarop haar laconieke reactie was: ‘Och, het was eigenlijk nog best schappelijk, want meestal werd je al ontslagen als je trouwde. Ik had geen onaardige baas hoor. Zo was het gewoon, dat vonden we toen normaal.’ Ik heb het opgezocht: tot 1965 was bij wet geregeld dat je contract werd ontbonden zodra je gehuwd was en/of kinderen kreeg.
Van het aanrecht naar de werkvloer
In mijn jeugd (ik ben 43 jaar) werd het belang van een opleiding en werk voor vrouwen juist gepredikt. Ik en andere meiden van mijn leeftijd kregen van ouders en de maatschappij te horen om vooral te studeren, op zoek te gaan naar een stabiele baan met vast contract en ook te blijven werken als we kinderen zouden krijgen. Vanuit de Rijksoverheid was er een voorlichtingscampagne van Postbus 51 met de leus ‘Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid’. Bedoeld als bevordering van de arbeidsparticipatie onder jonge vrouwen. Mijn moeder drukte me op het hart: ‘Ga voor een carrière en zorg dat je onafhankelijk wordt van een man.’ Met erachter aan: ‘Maak niet de fout die ik heb gemaakt door te vroeg aan kinderen te beginnen.’ De woorden aanrecht, luiers en huisvrouw hadden een negatieve connotatie gekregen. De werkvloer kreeg een grote nieuwe bloedgroep: de vrouw!
De overwaardering van mannelijke kenmerken op de werkvloer
Er is door de emancipatie, in een betrekkelijke korte tijd, voor vrouwen een hoop veranderd op het gebied van werk. Zoals bij elke verandering is er een transitiefase waarin de omgeving nog niet (helemaal) klaar is voor de nieuwe situatie. Alhoewel zowel vrouwen als mannen nu werken is er op de werkvloer nog steeds een overwaardering van mannelijke kenmerken. Het zijn van een vrouw (zeker een vrouwelijke vrouw) kan nog steeds in je nadeel werken om op bepaalde posities te komen. En het salaris voor vrouwen blijft nog altijd achter. Werkende mannen in Nederland verdienen 15,5% meer dan werkende vrouwen. De loonkloof blijkt behoorlijk hardnekkig te zijn.
De loonkloof en andere onvermijdelijke obstakels
We hebben zeker stappen gemaakt, maar we zijn er simpelweg nog niet. En dat is ook niet verwonderlijk. Mannelijke waarden zitten diep verankerd in het DNA van bedrijven. Er gaan decennia overheen om te komen tot een situatie waarin vrouwen en mannen op gelijke voet staan wat betreft kansen, invloed en waardering. Stap voor stap worden taboes doorbroken. Zo is er aandacht voor psychologische veiligheid op de werkvloer, openheid over de impact van menopauze, ondersteuning in het moederschap, parttimejobs op managementposities.
Stap voor stap naar een gender inclusieve toekomst
We gaan naar een gezonder midden tussen de mannelijke en vrouwelijke energie. Macht vs. zacht, scoren vs. sociale cohesie, kracht vs. kwetsbaarheid. Feminiene waarden krijgen terecht een prominentere plek. Ook mannen zien meer en meer dat dit een positief effect heeft op de cultuur en op prestaties. Totdat we daadwerkelijk gender inclusief zijn is er aandacht nodig voor het verstevigen van de positie van de vrouw. Internationale vrouwendag is zo’n initiatief. Ook op persoonlijk niveau zullen we initiatief moeten nemen.
Het persoonlijke als politiek: de thuisfrontrevolutie
Confronterende gesprekken zijn essentieel om tot een situatie te komen waarin iedereen tot z’n recht komt. Niet alleen op het werk, ook thuis. Het gesprek dat meer gevoerd mag worden is de taakverdeling tussen mannen en vrouwen thuis. Ik hoor van vrouwelijke generatiegenoten dat ze worstelen. Beiden werken, maar het zijn toch veelal de vrouwen die thuis de kar trekken met betrekking tot de kinderen, het huishouden en de mantelzorg voor ouders. Geen huisvrouw, maar nog wel CEO@home.
Veel van mijn peers zijn zelf opgegroeid in een traditioneel gezin waarin vader aan het werk was en moeder thuis zat met thee en koekjes. We hebben geen voorbeeld gezien van hoe het thuis 50/50 verdeeld kan worden. Veel vrouwen staan in een overlevingsstand en sommigen gaan kopje onder gaan in de zoektocht naar werk-privé balans.
Balanceren tussen traditie en emancipatie
De emancipatiepush van ‘Een slimme meid…’ heeft geleid tot zelfstandige vrouwen. Maar wel met diepe wallen. Dat er een nieuwe wind waait ‘de tradwife’ – een tegenbeweging in de vorm van een comeback van de traditionele huisvrouw – vind ik dus ook niet verrassend. Misschien zijn dit wel de nieuwe slimme meiden. Die bewust kiezen voor een leven waarin ze geen 100 ballen in de lucht hoeven houden. Toch denk ik dat voor iedereen het hebben van een baan buitenshuis kan bijdragen aan levensgeluk. Mits we dit op maat inrichten. Een slimme meid vraagt zich af wat ze nodig heeft om lekker te kunnen werken en voert het gesprek om daar te komen.
Als ik bejaard ben en een jonge meid spreek dan hoop ik dat ik haar kan verrassen met het ouderwetse concept ‘internationale vrouwendag’. Dan kan ik haar uitleggen dat dat toen nodig was, maar dat we nu gelukkig allemaal slim zijn.
- Kim Jansen spreekt over de enorme kansen van generatiediversiteit tijdens het Jaarcongres Verandermanagement 2024 >
Door: Kim Jansen
Kim Jansen is generatie-expert en sociaalpsycholoog en publiceert dit voorjaar haar nieuwe boek Het Generatie-effect. Met dit boek spoort ze je aan om het beste uit alle generaties te halen voor een future-proof organisatie.
