Meer mensen dan ooit werken in teams. Maar wordt daar ook echt samengewerkt? Een wielerploeg wint van de individuele ontsnapper als ze samen voor het teambelang gaan, niet als ze de anderen het klusje willen laten opknappen. Maar hoe vaak zie je geen ‘teams’ die eigenlijk bestaan uit parallel werken? Zoals peuters ‘samenspelen’ door naast elkaar hun eigen blokkentoren te bouwen, werken collega’s vooral aan hun eigen taken. Zonde, want zulk individualisme vermindert het werkplezier en je mist de kans om elkaar verder te helpen.
Maar samenwerking opleggen door allerlei verplichte meetings en afstemmomentjes werkt ook niet. En een wielrenner wint ook nooit als ze zichzelf alleen maar wegcijfert. Effectieve teams werken prosociaal samen: het gezamenlijk purpose staat voorop met ruimte voor ieders indivuele behoeftes. Hoe ontketen je die teamkracht?
Groepsidentiteit en obstakels
Een sterk team heeft een gedeelde identiteit, een gedeeld doel. De wielrenners willen de Tour winnen, een zorgteam wil hun patiënten de beste zorg bieden. Of je het nu purpose, waarden of de bedoeling noemt: als het goed is staan alle teamleden er achter. Dít is wat wij doen. De gemeente die alle inwoners een fijne woonplek wil geven, een projectteam dat een schitterend event wil neerzetten.
Zo’n purpose klinkt schitterend op de heidag, maar in de waan van de dag sneeuwt het toch snel onder. Er zijn brandjes om te blussen, gaten in de roosters die gevuld moeten worden en ieder teamlid is ook gewoon een mens met een privéleven. Bovendien sluimert er van alles – je collega ging vorige week eerder weg, dus waarom zou jij nu overwerken om het doel te bereiken?
Jullie sterke groepsidentiteit brokkelt af als dit soort zaken blijven sluimeren. Het is echter volstrekt menselijk dat er obstakels zijn én dat we daar allerlei niet-helpende gedachtes bij hebben (‘waarom zou ik de regels volgen, de rest doet dat volgens mij ook niet…’). De oplossing is niet om gewoon het purpose maar te herhalen of te proberen het ‘leuk’ met elkaar te hebben. Prosociale teams zijn vooral goed en volwassen in het bespreken van zulke obstakels. Jouw team kan dat ook!
De matrix: ruimte voor de twijfel
Deze eenvoudige oefening helpt jouw team om samen te bepalen waar het om draait én wat ze kunnen doen als het tegenzit. Begin rechtsonder: wat willen jullie wél? Wat is er voor jullie belangrijk? Wat zien jullie samen als het teamdoel, het purpose? Wat willen jullie bereiken? Zet alle meningen in het vak en kijk of jullie een gezamenlijk doel kunnen vinden.
Vervolgens ga je naar het vak linksonder: de gedachtes en gevoelens die jullie soms hebben die afleiden van jullie gedeelde purpose. Dat kan van alles zijn: de gedachte dat het niet lukt, irritatie omdat je denkt dat de ander minder doet, twijfel of je het wel goed doet, … Let op: dit zijn volstrekt normale, menselijke gedachtes en gevoelens! Het gaat er niet om of het waar is en jullie hoeven het ook niet eens te worden. Zet gewoon alle gedachtes en gevoelens die jullie in de weg kunnen zitten op een rijtje. Of je het wilt of niet, het is er soms gewoon. Punt. Vaak zorgt het onderling delen al voor meer begrip en herkenning. Een collega biedt spontaan hulp aan of er wordt in het overleg meer rekening gehouden met een verlegen teamgenoot. Deze openheid vergroot verbinding en bevordert de bereidheid om samen te werken.
Niet handig, wel menselijk
De volgende stap is het vak linksboven. Voor teamleden is alles wat linksonder staat maar onprettig. Dat gaan we vaak uit de weg door dingen te doen die niet helpen (op de lange termijn). Je stelt werk uit, maakt je er makkelijk van af, of lost alles in je eentje op en vraagt geen hulp. Ook hier geldt: het is niet handig, maar wel heel menselijk.
De laatste stap brengt jullie weer naar het gezamenlijke doel. Jullie hebben als team een missie! (Zelf opgeschreven, rechtsonder.) Die obstakels van de linkerkant gebeuren. Dát is niet wat een ‘slecht’ team maakt. Wat een goed team maakt is hoe jullie daarmee omgaan. Zie alles wat links staat als waardevolle signalen dat het niet lekker loopt. Wat kan elk teamlid dan doen om wél aan het purpose te werken? Schrijf dat ook op: van hulpvragen tot iemand aanspreken. Je aan de afspraken houden. Vragen wat iemand nodig heeft.
De kracht van deze oefening zit ‘m er in dat je diepgang en actie koppelt aan dat purpose. Niet alleen een mooie slogan of drie kernwaarden voor aan de muur. Maar ook oog voor jullie twijfels en tegenzin én praktische stappen die jullie dan zetten.
Teamkracht met ProSocial
De gedeelde identiteit is nog maar de eerste stap om jullie teamkracht te ontketenen. Jouw groep werkt meer prosociaal samen als jullie werken volgens de acht principes van Elinor Ostrom. Hoe zorgen jullie voor eerlijke besluitvorming? Hoe maken jullie transparant wat iedereen doet? En hoe spreken jullie elkaar aan op helpend en niet-helpend gedrag? Teamkracht bouw je samen.
Dit artikel is gebaseerd op het boek Teamkracht met ProSocial van Jenny Blaauwbroek en Matthijs Steeneveld (Boom, 2023).
