Als alleen schreeuwen nog mogelijk is, moeten we daarmee beginnen: screaming conversations, ik heb het ook wel niet gevoerde gesprekken genoemd. Ze zijn een manier om zo gestructureerd mogelijk de chaos van een conflict in te gaan, ontwikkeld door Myrna Lewis en uitgebreid beschreven in mijn boek Deep democracy.
Hierna volgt het gespreksmodel. Ik heb het hier beschreven als een manier om met twee personen in gesprek te gaan. In iets aangepaste vorm kan dit ook met hele groepen. Je hoeft hier overigens niet mee te wachten tot het al bijna hopeloos is. Het model kan ook heel snel worden ingezet, al in de eerste fase van het conflict: waarom zou ik wel en waarom niet mee naar de markt gaan? Juist als het geschil nog niet zo hoog is opgelopen, leidt het vaak tot inzicht en is het zelfs leuk om op deze manier alle verschillen en overeenkomsten met elkaar te ontdekken. Het gespreksmodel ziet er als volgt uit.
1 Bepaal de veiligheidsprincipes
Soms is de sfeer nog niet zo verhit en kun je deze stap overslaan. Soms moeten we eerst aandacht schenken aan wat er nodig is om samen in gesprek te gaan. We kunnen dit gesprek aangaan als alle partijen inzien dat er meerdere gevoelens, meningen en gedachten over dezelfde situatie bestaan. We moeten bereid zijn van elkaar te leren zodat we er samen beter van worden en komen tot goede afspraken om met de verschillen om te gaan. Misschien hebben we ook wel heel praktische afspraken nodig, zoals nu eens zonder schreeuwen met elkaar praten (of juist de permissie om nu eens alles eruit te knallen) of een eindtijd aan het gesprek (of juist niet).
2 Zeg alles!
Zeg alles wat je op je lever hebt, maar wel om de beurt. Niet door elkaar heen, of hakketakkend op elkaar. Je spreekt af wie er begint en de ander luistert, breekt niet in, geeft geen commentaar en gaat niet verdedigen of verbeteren. Pas nadat de eerste spreker alles eruit heeft gegooid, neemt de ander het woord. Als die klaar is, ga je weer even terug naar de eerste, net zolang tot alles gezegd is. Verbloem je kritiek niet in mooie woorden, maar stort je hart echt uit. Je zult merken dat dit zowel een pijnlijk als een grappig en opluchtend onderdeel van dit gesprek is. Schrik niet als je denkt dat het nu alleen maar erger is geworden. Er volgen nog twee belangrijke stappen in dit gespreksmodel.
3 Wat heeft je geraakt?
Dit is de essentiële stap. Sommige dingen die zijn gezegd, door jezelf en de ander, deden je niet zoveel. Maar andere dingen hebben je geraakt, op zielsniveau of als een hernieuwd inzicht. Misschien kreeg je kippenvel, schoot je in de lach, moest je je tranen bedwingen of voelde je woede opborrelen. Bedenk waarom juist die opmerking jou zo raakte. Na enige reflectietijd deel je deze inzichten met elkaar. Niet in de trant van: toen je zei dat ik niet genoeg doe in het huishouden, raakte me dat omdat jij inderdaad nooit ziet wat ik allemaal doe. (Dit zou een aanval zijn en die hoort in de vorige stap thuis.) Wel in de trant van: toen je zei dat ik niet genoeg doe in het huishouden, raakte me dat omdat ik me realiseer hoe stilletjes ik dat soort dingen doe en hoe weinig ik de afgelopen tijd voor mezelf ben opgekomen.
4 Los op
In de laatste stap gaan we kijken hoe alle inzichten kunnen helpen om een manier te vinden om met de verschillen om te gaan. Ga terug naar de oorspronkelijke vraag, de aanleiding voor dit gesprek. Wat vinden we van dit issue nu we elkaar hebben gehoord? Wat moet er opgelost worden? Kom samen tot afspraken. Je zult zien dat sommige praktische zaken nu opgelost kunnen worden en dat er thema’s op tafel liggen die vragen om een nader gesprek. Eén goed gesprek lost niet alles op. Zo simpel is het uiteraard ook weer niet.
Door: Jitske Kramer
