Voor de serie ‘Leren van meesters’ interviewt veranderaar Steven van den Heuvel deskundigen over zeven eigenschappen van een goede veranderaar. Het zijn mensen die hem geïnspireerd hebben bij het schrijven van zijn boek High Impact veranderen: De 7 eigenschappen van een succesvolle veranderaar (Boom, 2023). Vandaag deel 6: ondernemer, auteur en directeur Cleantech Regio Arko van Brakel over coalitievaardigheid.
Steven: ‘Coalitievaardigheid is belangrijk voor jou, lees ik in je boek Ondernemen met impact.’
Arko: ‘Coalities vormen is de enige manier om ingewikkelde problemen aan te pakken. Je moet samenwerken. In Nederland – en dat valt me ook weer op bij de stikstofcrisis – bestaat de neiging om verschillen te benadrukken en je daar vervolgens door te laten belemmeren. Maar je moet ze juist omarmen en ervan profiteren door te luisteren en de verbinding te zoeken.’
Geef eens een voorbeeld?
Arko: ‘We deden het onbewust goed met EuroNet Internet, het bedrijf waarmee we in 1994 als eerste in de wereld internet als softwarepakket in de winkel aanboden. Ik was marketingdirecteur. We hadden een heel divers team en daardoor schuurde het regelmatig. Dat kostte veel tijd, en leverde irritatie en discussie op, maar we namen samen wel de goede beslissingen. Bij internetbedrijf Jamby, dat ik daarna startte met Adam Curry, trokken we vooral mensen aan die hetzelfde dachten als wij, om niet wéér die heibel te krijgen. Voor Jamby is dat niet goed geweest. Hadden we maar dwarsliggers omarmd, dan was Jamby misschien nu net zo groot als YouTube geweest en niet zo snel failliet gegaan.’
Hoe doe je dat, dwarsliggers omarmen?
Arko: ‘Je betrekt hen bij de verandering. Toen ik in 2012 CEO werd bij De Baak, had ik wat plannen voor de marketing. Aanvankelijk werd ik tegengewerkt door de trainers. Ik snapte die weerstand niet, want het opleidingsinstituut was bij mijn komst bijna failliet en effectieve marketing was hard nodig. Daar was iedereen het ook over eens. Vooral met één trainer had ik felle discussies. Maar toen ik met hem in gesprek ging, kwam het hoge woord eruit: hij dacht dat ondernemers zoals ik altijd kiezen voor het geld en maatschappelijke doelen onbelangrijk vinden. Dat marketeers leugenaars zijn. Op het moment dat iemand zoiets zegt, moet je wel even je ego parkeren om verder te kunnen. Ik heb hem daarna betrokken bij de plannen, want hij was een heel goede trainer. Zo kreeg ik de andere trainers ook mee, want hij was een opinionleader. Door dat draagvlak kregen we een betere en slimmere marketing, waar iedereen achter stond en waarmee we beter verbinding maakten met de doelgroep. Dat was het doel van deze coalitievorming: een effectievere manier van marketing creëren waarbij iedereen in de organisatie een ambassadeur wordt. Als je verschillen tussen mensen kunt benutten, kun je ook dit soort complexe problemen aanpakken, doordat je verschillende gezichtspunten combineert. Je neemt alleen wel minder snel besluiten; het kost veel tijd.’
Hoe betrek je de andere spelers bij een organisatie? Ik neem aan dat je niet alleen de trainers mee moest krijgen?
Arko: ‘Dat klopt. Bij De Baak waren de offertes een drama: de trainers leverden voor elke offerte een compleet nieuwe tekst. Terwijl de trainingen voor negentig procent hetzelfde waren. Om tijd te besparen, betrok ik de backoffice erbij, een groep mensen op wie de trainers eigenlijk een beetje neerkeken. Dat is ook een manier om verschillen te overbruggen. Het leuke was dat de gestandaardiseerde offertes niet alleen minder tijd kostten, maar ook vaker uitmondden in een opdracht. Dat resultaat maakte dat de trainers de backoffice serieuzer namen.’
Het aantal coalitiepartners is veel groter bij Cleantech Regio, de stichting waarmee je innovatie en ondernemerschap wilt bevorderen in de stedendriehoek Apeldoorn-Zutphen-Deventer. Hoe smeed je daar coalities?
Arko: ‘In principe op dezelfde manier. Je moet er gewoon tijd in stoppen, luisteren en veel vragen stellen om verschillen te overbruggen. Dat proberen wij ook in Cleantech Regio. Ondernemers zijn goed in plannen maken, maar ergeren zich vaak aan de uitgebreide regelgeving. Ambtenaren zijn goed in bedenken waar een plan aan moet voldoen zodat het binnen de regels past. Als je begrip hebt voor het standpunt en de manier van werken van de ander, kun je profiteren van de verschillen. Dan is samenwerking tussen publieke en private partijen mogelijk. Al moet je soms twee stappen achteruit doen om er drie vooruit te kunnen zetten.’
Als je maar wilt luisteren, staat niets een coalitie in de weg?
Arko: ‘De taal van ambtenaren en ondernemers is heel verschillend en dat kan je op het verkeerde been zetten. Neem het begrip ‘brede welvaart’ – een maatstaf van het Centraal Bureau voor de Statistiek voor welzijn, duurzaamheid en ongelijkheid – dat overheden vaak gebruiken. Voor veel ondernemers is het een jeukwoord. Maar als je met hen gaat praten over wat ze willen voor de samenleving, kom je uit op iets wat naadloos aansluit bij die brede welvaart. Het overbruggen van verschillen zit hem soms alleen in het overbruggen van taalverschillen.’
Welk mandaat heb je bij Cleantech Regio om coalities aan te gaan?
Arko: ‘Ik ben weliswaar directeur van Cleantech Regio, maar mijn mandaat is eigenlijk niet relevant. Alle beslissingen nemen we samen. Daar stuur ik ook op. Zo’n werkwijze vraagt wel degelijk om leiderschap. We zijn nu met 22 mensen. Toen ik kwam, waren het er veel minder. Er was een bestuur met een machtsafstand tot de werkorganisatie. Bij zo’n kleine club is dat disfunctioneel, dus daar wilde ik vanaf. Bij de personeelsbarbecue wilde ik ook de bestuurders uitnodigen. Als je dat doet, verminder je de machtsafstand. Die werkt namelijk twee kanten op. Hiërarchie zit vaak meer in het hoofd van de rest van de organisatie dan in het hoofd van de bedrijfsleiders. Je kunt dit vertalen naar hoe je omgaat met de overheid en politici. Als ondernemer kun je hen ook uitnodigen en zo de afstand verkleinen.’
Dat is dan voldoende?
Arko: ‘Met name in de politieke wereld speelt de vraag: is de informatie die je krijgt niet alleen transparant, maar ook objectief? Bij politici merk je dat hun visie niet altijd de objectieve feiten reflecteert. Ik vind het niet goed dat ze soms wetenschappelijke rapporten negeren waarvan de inhoud hun niet uitkomt. Dan ondermijn je het vertrouwen van de mensen met wie je een coalitie wilt sluiten. In de gesprekken over de stikstofcrisis wordt bijvoorbeeld niet gekeken naar mogelijkheden uit die rapporten, zoals bijvoeren en andere stallen. Als mij om advies zou worden gevraagd, zou ik de wetenschappelijke sector niet negeren. Wij hebben een van de beste landbouwuniversiteiten van de wereld. De Nederlandse landbouw heeft de grootste opbrengst per hectare. Gebruik die kennis!’
- Deel 1: Bij het begrijpen van de context gaat het ook om de kunst van het vragen stellen
- Deel 2: Wim Kooijman: Je moet je contractruimte beschermen
- Deel 3: Sander Aarts: Commitment is een proces, je hebt het niet meteen voor de volle 100 procent.
- Deel4: Compassie is ook zelf de draak in de bek kijken
- Deel 5: Shirine Moerkerken: Conflict dwingt je om creatief te worden
Door: Steven van den Heuvel
Steven van den Heuvel is verandercoach en opleider van veranderprofessionals met ruim vijftien jaar ervaring. De missie van zijn bedrijf Unloop is een beweging voor duurzame verandering waar mens en maatschappij baat bij hebben.
