Hoe ontdek je wat je diepgewortelde waarden zijn? Als je die vraag snel moet beantwoorden, noem je vast eigenschappen zoals eerlijkheid, professionaliteit, toewijding, creativiteit enzovoort. Prima waarden, maar niet bijzonder onderscheidend, en misschien is hier zelfs sprake van ijdele hoop. Omdat je door zo’n algemene lijst van waarden niet bijzonder veel inzicht in jezelf zult krijgen, is dit geen efficiënte manier om te werk te gaan. Maar hoe moet je dieper graven? Ik behandel twee oefeningen die het ontdekkingsproces kunnen ondersteunen en die zeker het proberen waard zijn. Ik raad je met klem aan om er wat tijd in te steken.
Oefening 1 Je eigen necrologie schrijven
De eerste oefening wordt ook wel de necrologieoefening of begrafenisoefening genoemd (al kun je er ook minder morbide omstandigheden bij bedenken, zoals een afscheid van een groep mensen met wie je lange tijd hebt samengewerkt en om wie je echt geeft). Deze oefening wordt vaak toegeschreven aan de overleden auteur Stephen Covey, die haar heeft opgenomen in zijn bestseller 7 Habits of highly effective people, maar – zonder afbreuk te willen doen aan het geweldige werk van Covey – de oefening bestaat al veel langer.
Paradoxaal genoeg is nadenken over je dood een goede manier om erachter te komen wat het hoofddoel en de kernwaarden van je leven zijn. De oefening gaat als volgt: je stelt je voor dat je tijd is gekomen, helaas, en je je eigen necrologie moet schrijven. Wat komt erin te staan? Om te reflecteren op wat je echt belangrijk vindt, kun je de volgende vragen overdenken en beantwoorden:
- Wat zijn je grootste prestaties geweest? Maak een lijst en ga op zoek naar de overeenkomsten.
- Wat was je allergrootste prestatie? Waarom juist deze?
- Wie laat je achter en wie zul je het meest missen? Waarom zullen zij jou missen? Noem de mensen die je hebt geholpen in je leven. Hoe heb je ze geholpen?
- Wat was de belangrijkste vraag die het leven jou heeft gesteld? Wat heb je geantwoord?
Bij het beantwoorden van deze vragen zullen waarden naar boven komen.
Hoe wil je dat mensen je herinneren? Als iemand die uitblonk in projectmanagement, het verwerken van facturen of het opzetten van marketingstrategieën? Waarschijnlijk niet, toch? Natuurlijk is je baan belangrijk, maar je leven heeft meer diepgang dan dat. Maar op welke manier uit zich die diepgang? Wat zullen je geliefden aan jou missen?
Stel een lijst waarden op
Stel een lijst op van de waarden die tijdens de oefening naar boven zijn gekomen. Controleer achteraf de authenticiteit van de lijst. Er mogen geen waarden op staan waarvan je denkt dat ze erop zouden moeten staan vanwege je rol en verantwoordelijkheden (zowel op privé- als werkgebied). Elke waarde moet jou net zo perfect passen als je favoriete trui. Schrap alle waarden die niet helemaal goed voelen, hoe goed ze er op papier ook uitzien.
Collegereeksr vrouwelijk leiderschap
Met onder anderen Rob-Jan de Jong.
Loop nu je aangepaste lijst nog eens door in een laatste eliminatieronde. Evalueer elke waarde met behulp van de volgende vraag: is deze waarde belangrijk genoeg om herinnerd te worden, in het ene leven dat je op deze aarde is gegund (voor zover we weten)? Streef naar een maximum van drie tot vijf waarden.
Uiteindelijk moet je een aantal waarden overhouden waar je je prettig bij voelt, die je inspireren, die aangeven waar jij echt om geeft en die in overeenstemming zijn met jouw karakter. De ware kernwaarden van jouw leven.
Ik had je gewaarschuwd: het is niet makkelijk om dit proces te doorlopen en je kernwaarden op te diepen. En het voelt niet prettig om je eigen dood als uitgangspunt te nemen. Maar als je de moeite doet om deze oefening serieus en grondig uit te voeren, zul je waardevol inzicht krijgen in de echte authentieke leider die je vanbinnen bent.
Oefening 2: Verhalen vertellen
Een tweede manier om je waarden te ontdekken is door jouw verhalen te vertellen, aangezien deze veel over je zeggen. We hebben allemaal aangrijpende, leerzame gebeurtenissen meegemaakt. Warren Bennis noemt zulke verhalen crucibles: heftige en indrukwekkende ervaringen die ons verrijken en transformeren als mens en die bronnen van onderscheidend leiderschap worden.
Een aantal jaren geleden was ik aan het werk met 25 senior leiders van een wereldwijd bedrijf. Halverwege de bijeenkomst vond er een vraag-en-antwoordsessie met de CFO plaats. De sessie begon op de gebruikelijke manier:cwe bespraken financiële resultaten, vooruitzichten, economische trends enzovoort. Tegen het einde van de sessie, toen alle zakelijke dingen waren besproken, vroeg een van de senior leiders aan de CFO wat hij zag als het ware doel van de organisatie. Terwijl hij nadacht, zetten wij ons schrap voor een antwoord over klantwaarde, marktaandeel en margebehoud (hij was tenslotte de CFO). Maar daar ging zijn antwoord niet over. In zijn optiek was het ware doel van het bedrijf de tevredenheid van de medewerkers te waarborgen.
We luisterden met lichte verbazing naar hem. Hij erkende het vanzelfsprekende belang van klanten en cijfers, maar vertelde ons vervolgens over iets wat hij aan het begin van zijn loopbaan had meegemaakt. Een van zijn eerste taken bij een nieuwe baan was om een derde van het bestaande team te ontslaan. In deze vroege fase van zijn carrière werd hij zich bewust van de ontzettend belangrijke plek die werk inneemt in het leven van mensen, en hoezeer het verlies van hun baan hun eigenwaarde, dromen en tevredenheid verwoestte.
Deze ervaring hielp hem de waarde in te zien van het zorgen voor mensen. Hoewel de werkelijkheid soms wreed en onvermijdelijk is (zoals hij maar al te goed wist als CFO), besloot hij dat mensen ontslaan een absoluut laatste redmiddel zouden zijn zolang hij het kon helpen. Hij rondde zijn verhaal af door te zeggen dat hij hoopte dat iedereen in die ruimte over zo’n vijftien tot twintig jaar met tevredenheid terug zou kijken op zijn of haar tijd bij het bedrijf. Uiteindelijk was dat het belangrijkste voor hem. Je kunt je voorstellen hoe stil het werd in de zaal uit bewondering voor het eerlijke, waardegedreven en onverwachte antwoord van de CFO. En hoezeer hij als leider steeg in de achting van de groep.
Ook jij beschikt over verhalen
Ook jij beschikt over verhalen die veel zeggen over wie jij bent en waar je om geeft. Deze verhalen komen vaak voort uit situaties waarin je werd beproefd, al kunnen ze ook uit meer opbeurende gebeurtenissen voortkomen. Ga, met Bennis’ definitie in je achterhoofd, op zoek naar jouw eigen ‘crucibles’: heftige en impactvolle ervaringen die jou hebben getransformeerd.
Hier volgt een methode om jouw kernwaarden en hoofddoel in het leven te ontdekken via verhalen. Vraag een vriend om jou te interviewen. Jouw taak is om de vragen eerlijk te beantwoorden; de taak van je vriend is om de waarden in jouw antwoorden te identificeren. De vragen zijn eenvoudig.
Beschrijf drie verschillende situaties waarin je …
- echt op je best was. Denk aan momenten of situaties waarin je in de flow zat, de dingen moeiteloos leken te gaan en je perfect handelde (precies deed wat er moest gebeuren).
- iets belangrijks leerde dat je altijd is bijgebleven.
- in een lastig dilemma zat tussen iets wat van je werd verwacht en iets waar je echt in gelooft (of geloofde).
Vraag je vriend om dóór te vragen zodat je dieper op deze verhalen kunt ingaan. Voorbeeldvragen: waarom voelde je je zo? Waarom was deze situatie zo belangrijk voor je? Wat ervaarde je op dat moment?
Bij het beschrijven van deze situaties geef je veel informatie over jezelf, jouw drijfveren en de dingen die je belangrijk vindt. Je vriend zal je helpen om de verborgen lagen van je verhalen te ontdekken, waardoor je persoonlijke waarden zullen worden onthuld. Bijlage B van het boek Anticipeer bevat een lijst van mogelijke waarden; maak hier een kopie van zodat je vriend de lijst bij de hand heeft tijdens het identificeren van jouw waarden. Als jullie uiteindelijke lijst te lang is (streef wederom naar een maximum van drie tot vijf waarden), breng de lijst dan terug naar de kern door het authenticatieproces dat is beschreven bij de necrologieoefening te doorlopen.
Bron: Anticipeer
Door: Rob-Jan de Jong
