Elke dag werken aan je eigen overbodigheid, dat is de kern van ontmanagen. Als je weet dat intrinsiek gemotiveerde mensen beter presteren, creatiever en wendbaarder zijn. Als je weet dat daarmee je team en organisatie aantrekkelijker worden voor talent, de nieuwe schaarste. Als je weet dat professionals vaak het beste zicht hebben op problemen en oplossingen. Als je weet dat extrinsieke motivatie de intrinsieke motivatie om zeep kan helpen. Als je dat allemaal weet, kan het niet anders dan dat je gaat streven naar je eigen overbodigheid. Zelfsturende teams zijn daarbij niet een absoluut doel. Maar elke stap in die richting is de moeite waard.
Het lijkt een vreemde paradox. Werken aan je eigen overbodigheid geeft je de grootste toegevoegde waarde. Maar is niet voorbehouden aan ontmanagers. Een ergotherapeut doet niet anders. En de beste coach weet in enkele gesprekken een proces in gang te zetten en zichzelf voor het vervolg overbodig te maken. De beste pupillentrainer zorgt ervoor dat de spelertjes in het veld zélf leren anticiperen in plaats van steeds te roepen vanaf de kant.Werken aan je eigen overbodigheid, wat vraagt dat?
- Echt willen
- Verwondering
- Een veilige omgeving
1. Echt willen
Als intrinsieke motivatie voor iedere medewerker dé motor én brandstof is voor beweging, geldt dat ook voor de manager die gaat ontmanagen. Wil je het écht? Zie je de zin ervan in, wil je het in de vingers krijgen, zit je zelf aan het stuur van dat proces? Zingeving, meesterschap, autonomie. Ontmanagen als ‘moetje’ is kansloos. Je kunt altijd honderd redenen vinden waarom het niet kan lukken. Stel je eens voor dat je als manager straks niet of nauwelijks meer nodig bent en de zaken lopen geweldig. Een aantrekkelijk vooruitzicht? Wat ga je dan doen? Daar kom ik in een volgend hoofdstuk op terug. Vooral die zingeving is belangrijk. Want:Ontmanagen is nooit een doel op zich. Het is een gevolg van een gezamenlijke focus op de missie, met iedereen in de beste versie van zichzelf, in een snel veranderende wereld.
2. Verwondering over vanzelfsprekendheden
Ik verval in herhaling, maar voor werken aan je eigen overbodigheid is voortdurende verwondering een behulpzame houding. Blijf je verwonderen over waar je allemaal druk mee bent en de vanzelfsprekendheid dat jij er druk mee bent. Vraag daarbij hulp aan andere verwonderaars. ‘Iemand moet toch de samenhang bewaken.’ Het lijkt een vanzelfsprekende rol voor de manager. Blijkbaar is de samenhang onvoldoende zichtbaar voor het hele team. Wat kunnen we daaraan doen? Wie zou dat kunnen doen? Welke verbindingen moeten we dan leggen? Wie kan dat goed, wie vindt dat leuk? Het bewaken van samenhang door de manager is een typisch symptoom van de tayloriaanse hark.
‘Ik wil wel minder managen, maar mensen vragen soms gewoon om duidelijkheid, beslissingen en instructies.’ Is dat een goede reden om daar zomaar in mee te gaan? Het is niet zo vreemd als we altijd zo hebben gewerkt. Wat kunnen we doen om die vragen te voorkomen? En wie kan dat doen? Het vraagt om gesprekken op twee niveaus. Als bijvoorbeeld gedetailleerde instructies voor iemand in het begin nog écht nodig zijn, kun je niet ineens alleen maar je mond houden. Bespreek de instructie én de vraag waarom die nodig lijkt en wat je daaraan kunt doen.
