Vrouwen worden vijf keer per tien minuten onderbroken

Omdat het Internationale Vrouwendag is, wil ik het hebben over hoezeer van de vrouw verwacht wordt dat ze haar mond houdt. Dit zorgt ervoor dat de gemiddelde vrouw in Nederland zich nog altijd verontschuldigt voor de keuzes die ze maakt en zelfs toestemming vraagt. Daarbij worden vrouwen nog onvoorstelbaar vaak in de rede gevallen. Laten we het eens hebben over die eeuwenlange, scheefgroei groei tussen de positie van de man en de vrouw.

Nog altijd gaat er een hoop mis in hoe we zaken doen. Of in hoe we elkaar bejegenen op werk. Nog altijd zijn de intenties en attitudes – laat staan de concrete gedragsuitingen – van velen jegens vrouwen soms zeer betreurenswaardig. Het seksisme waar vrouwen mee dealen, blijft uiterst hardnekkig.

Vrouwen moeten razendsnel schakelen

Dit betekent concreet dat vrouwen een schrijnend aantal seksistische opmerkingen naar zich toe geslingerd krijgen – per dag. Het gaat om gemiddeld drie uitspraken die niet kunnen in een gemiddelde werkdag van slechts acht uur. Daarbij moeten vrouwen altijd anticiperen op de besluiten die voor hen worden genomen, zonder dat ze daar op adequate wijze voldoende invloed op hebben. Bijvoorbeeld besluiten over ongelijke salariëring en de rolverdeling binnen het team.

Ook moeten vrouwen strategisch minstens vijf stappen vooruit kunnen denken. Omdat mensen zich nog altijd door hun woorden bedreigd kunnen voelen, moeten ze besluiten of ze zich dit keer dommer moeten voordoen dan ze zijn, of juist het achterste van hun tong moeten laten zien. Vrouwen worden namelijk tot wel vijf keer per tien minuten onderbroken. Dus moeten ze in staat zijn om razendsnel te schakelen.

Vrouwen kunnen zich hierin trainen, waardoor ze de juiste optie uit hun ‘intellectuele lade’ eruit kunnen halen – een gebalanceerde keuze tussen IQ en EQ. Vervolgens kunnen ze die inhoud indien nodig weer inwisselen voor een andere optie, of weer een andere optie, of weer een andere optie…om met het gewirwar van hun keuzes de beurt te houden. En dat terwijl ze die relaties blijven onderhouden en het liefst versterken.

Soms pakken ze de beurt terug door een stokpaardje te gebruiken. Zoals: laat me mijn punt afmaken. Laat me even uitpraten. Nee. Ho, wacht even. Ik ben nog niet klaar. Dat zeg ik. Dat is precies wat ik zojuist gezegd heb. Dit is niet grappig. Ik onderbreek je even, want… Wat je nu zegt, kan gewoon niet. Hier voel ik me ongemakkelijk bij. Enzovoorts.

Moeite met keuzes maken

Onderbroken worden, doet iets met de psyche van de vrouw en haar eigenwaarde, zelfrespect en zelfvertrouwen. Dus met haar plek in de wereld. Niet vreemd dat vrouwen dan ook moeite hebben met keuzes maken. Oftewel, met hun plek innemen.

Bovendien mochten ze dit soort keuzes eeuwenlang niet maken. Keuzes waar ze zich nog altijd voor moeten verantwoorden, waarmee ze zich verplicht voelen om niet aan zichzelf te twijfelen en om alles uit te leggen. Waarmee ze zich voor hun keuzes zelfs verontschuldigen. Boven alles, waarmee ze zich genoodzaakt voelen om toestemming voor hun keuzes te vragen.

Met vrouwen die die weigeren uitleg te geven wanneer dat helemaal niet nodig is en die deze vastgeroeste praktijken hekelen vier ik Internationale Vrouwendag graag. Want ze staan voor rechtvaardigheid. Hun bijdrage doet bovendien niks af aan de eigenwaarde, het zelfrespect en zelfvertrouwen van de man. De man die deze pijlers alleen in zichzelf kan vinden in relatie tot hoe hij zich van bovenaf verhoudt tot de vrouw die zogenaamd onder hem zou staan, is in veel gevallen nog een triest geval van onderdrukking van menselijke waardigheid van zichzelf en van anderen.

Ongrijpbaar blijven

We mogen wel meer ‘vrouwelijke dwarsliggers’ hebben die hun stem laten horen. Zelfs in tijden van de wet bescherming klokkenluiders en een evoluerende uitspreekcultuur. Van publieke schandalen rondom grensoverschrijdend gedrag. En van veel beloftes die gaan over cultuur- en mentaliteitsveranderingen.

Cultuur- en mentaliteitsveranderingen waar we vraagtekens bij kunnen zetten, omdat er voor de voorspelling en beïnvloeding van intenties, attitudes en het gedrag van mensen nou eenmaal geen topformule bestaat. De HEXACO-modellen en andere methodieken van deze wereld blijven wat ze zijn: modellen. Mensen blijven ongrijpbaar.

Om te weten waarom we nog niet genoeg vrouwen hebben die hun stem laten horen, kunnen we naar een aantal patronen kijken. Even zonder hier verder de oplossingen te bespreken.

Vrouwen laten hun stem niet horen omdat:

• Ze denken dat het hun zaak niet is om dat te doen. Dat dat niet van hen gevraagd wordt en bij hun takenpakket of senioriteit hoort. Maar zorg uiten en zich over iets uitspreken, is juist ieders verantwoordelijkheid.
• Ze denken dat iets normaal is, waaronder onethische praktijken. Zelfs als iets niet in lijn is met hun normen en waarden. Oftewel, tegen hun eigen moreel kompas en blauwdruk in. Beleid, waaronder gedragscodes, kan tot iets robuustere besluitvormingskaders leiden, zodat duidelijker wordt wat gangbaar en beschaafd is en niet. Maar dat blijft beperkt.
• Ze vermoeden dat er toch niets gaat veranderen en hebben geen vertrouwen in de mensen die zaken moeten oplossen, of in de oplossingen. De oorzaak daarvan is dat ze maar al te vaak niks meer gehoord hebben als ze zich wel hebben uitgesproken. De welbekende doofpot en wegkijkcultuur…
• Ze geloven dat de ernst van het probleem wel meevalt. Oftewel, ze bagataliseren de zaak en weten niet in welk stadium ze iets kunnen melden. Hun stem wordt niet aangemoedigd, omdat bedrijven bang zijn voor verlies, – financieel, reputatie, talent, innovatie en meer.
• Ze bang zijn voor represailles, bijvoorbeeld in de vorm van vijandigheid jegens hen. Rechtvaardigheid nastreven en een stem laten klinken, gaat vaak gepaard met grote opofferingen. Belangrijk om door de tijd heen na te gaan hoe het met hen gaat als ze wel hun stem hebben laten horen. Maar de praktijk laat zien dat dit niet wordt gedaan.
• Ze ervan uitgaan dat de leiders al op de hoogte zijn, terwijl zaken bij de top vaak niet zichtbaar of bekend zijn en de leiders vaak hele andere, persoonlijke belangen hebben. Soms is de top zelf onderdeel van het probleem.
• Ze vrezen zijn dat hun loyaliteit in twijfel wordt getrokken en dat ze dus niet passen bij de zogenaamde cultuur van een bedrijf. Vrouwen zijn nog eens extra op hun hoede, omdat anoniem melden systematisch niet is geregeld, onder andere door technologische mogelijkheden. Mogelijkheden die ervoor zouden moeten zorgen dat een leider niet kan achterhalen wie zich nou heeft uitgesproken. Als we ons bedenken dat zeker 60% van de eerste meldingen anoniem gedaan wordt, weten we dat dit nodig is.
• Ze hun baan niet willen riskeren en niet willen dat schuld, vergelding, of wat voor nadelig gevolg dan ook optreedt. Temeer als ze de opgebouwde relaties als persoonlijk ervaren, bijvoorbeeld als een soort van werkfamilie.

We hebben geen wet nodig om vrouwen niet te interrumperen. Alleen ons gezond verstand en bereidwilligheid ten opzichte van de vrijheid van de geest en het woord van de ander. Slechts in de ruimte tussen elkaar kunnen we onszelf en de ander ontmoeten – Vrouwendag of niet. Een fijne en wijze Vrouwendag toegewenst.

Door: Dina-Perla Portnaar

Dina-Perla Portnaar is oprichter van The Integrity Talks