In iedere organisatie hebben sommige mensen meer macht dan andere. Er wordt beter naar hen geluisterd en ze krijgen vaker hun zin. Formele macht krijgen mensen door hun (hiërarchische) positie in een organisatie. Informele macht door hun ervaring, populariteit, netwerk of expertise. Ook aspecten als etniciteit of sociale klasse spelen hierbij onbewust een belangrijke rol.
Geschatte leestijd: 4 minuten
Inhoudsopgave
Wat geeft in Nederland bijvoorbeeld op dit moment meer status: arm of rijk, christen of moslim, jong of oud, man of vrouw, Marokkaan of Chinees, Groninger met accent of Amsterdammer met accent, hbo of universiteit, hetero of homo? Je merkt het: intuïtief weten we de antwoorden meteen.
Aangeboren of verworven
Sommige van deze machtselementen kun je verwerven (bijvoorbeeld door scholing) en met andere word je geboren (zoals huidskleur). Geen enkel item heeft een universele betekenis. In de ene context scoor je meer statuspunten als je jong bent, elders juist als je oud bent. De betekenis en waarde van een item worden bepaald in de interactie tussen mensen, binnen een maatschappelijke context. Door samen te vallen met je omgeving, of juist door uit te blinken op iets wat door de groep als positief gelabeld wordt, kan je status omhooggaan.
Ranking is een menselijk gegeven
Macht en ranking hebben iets heel dierlijks, we spreken ook wel over apenrots en pikorde. Zonder ranking kunnen we niet leven. Onduidelijkheid in de pikorde geeft ruzie en gedoe. Ranking is daarmee niet iets om te bevechten, maar om wijs te gebruiken. Het is een belangrijk onderdeel in de dynamiek van verschillen. Het werkt als een turboversneller op de processen die leiden tot inclusie en verbinding. Maar ook op de processen die leiden tot uitsluiting en fragmentatie.
Hoog in de ranking
Mensen die hoog in de rangorde zitten, bepalen vaak (onbewust) ‘wat normaal is’. Helaas worden zij door anderen minder vaak tegengesproken, waardoor zij makkelijk hun gevoel voor diversiteit verliezen. Dit levert wat ik noem ‘meerderheidsblindheid’ op, of misschien wel beter gezegd ‘dominantieblindheid’. Deze ‘blindheid’ wordt nog verder gevoed doordat anderen het gedrag van de (informele) toppers kopiëren, in de hoop hiermee statuspunten te scoren. Wanneer je deze fenomenen combineert met de drang tot ‘klonen’, begrijp je dat op apenrotsen regelmatig monoculturen ontstaan. Zonder expliciete aandacht voor diversiteit vanuit het ‘hart van de macht’ worden veel talenten en invalshoeken niet gezien, laat staan benut.
Laag in de ranking
Personen die in een niet-dominante positie zitten, moeten over het algemeen meer moeite doen om gezien en gehoord te worden. Is dat oneerlijk? Wellicht. Het gaat in ieder geval vaak gepaard met wat ik ‘minderheidsstress’ noem. Stress die je kunt voelen als dat wat jij belangrijk vindt niet wordt gehoord, wordt weggedrukt of wordt genegeerd. De kunst is om mensen hoger in ranking het respect te geven dat zij verdienen en verwachten. En om tegelijkertijd ruimte te maken voor jouw standpunten, ideeën, meningen en ervaringen. Het helpt om de verbale en non-verbale taal van de meerderheid te kunnen spreken. Het helpt ook enorm als de dominante groep bereid is om te luisteren. Een spannend spel tussen ‘wees jezelf en pas je aan’.
Impact van ranking bewust inzetten
Wees je dus bewust van de invloed die jouw ranking heeft op jouw woorden en handelen. Zorg in het streven naar inclusie ervoor dat iedereen, los van hun formele of informele positie in de rangorde, zijn of haar mening kan laten horen over zaken die hen aangaan. Daarbij is het doel niet om de ranking omver te gooien, maar om samen tot de hoogst haalbare resultaten te komen.
Herordening van de apenrots
Door een hogere mate van inclusie krijgen meerdere mensen invloed op de mores en de besluitvorming. Het spannende hiervan is dat de bestaande ordening van macht en privileges kan gaan verschuiven. Ranking ontstaat immers in de interactie binnen een sociale context. De sociale context verandert onder invloed van globalisering en digitalisering. Als nu ook de interacties veranderen, verandert het spel op de apenrots. Verworven rechten en posities op basis van anciënniteit, formele macht en controle krijgen een andere betekenis.
Rankingsystemen die zijn scheefgegroeid of vastgedraaid, zullen meer moeite hebben om van fragmentatie naar inclusie te gaan. Dit vraagt dappere leiders die zich kunnen inzetten voor het grotere geheel en niet alleen voor hun eigen persoonlijke belang.
- Jitske Kramer is ook spreker op het Jaarcongres Verandermanagement. Klik hier voor meer info >>
Bron: Wow! Wat een verschil
Door: Jitske Kramer
