Wie politiek sensitief te werk wil gaan binnen organisatieprocessen moet weten welke spelers betrokken zijn, wat hun belangen zijn en welke issues er spelen. Als je dat weet kun je nagaan wie je medestanders en opponenten zijn en kun je je invloed vergroten door samenwerking te zoeken met gelijkgestemden. Michel de Visser onderscheidt zes varianten van mogelijkheden tot samenwerking en coalitievorming.
Geschatte leestijd: 6 minuten
Inhoudsopgave
Voordelen van een coalitie
Samen optrekken in een coalitie heeft verschillende voordelen. In de eerste plaats sta je sterker als je met meer bent. In gevallen waar besluitvorming plaatsvindt op basis van ‘meeste stemmen gelden’, tellen de koppen. Een tweede voordeel is dat je samen meer kennis en middelen tot je beschikking hebt.
Bij coalitievorming ligt het het meest voor de hand partners te zoeken die hetzelfde belang hebben. Daarnaast kun je kijken wie er neutraal zijn. Met mensen voor wie het niet uitmaakt, kun je soms eveneens samenwerken. Bijvoorbeeld als zij een standpunt hebben op een ander issue, waar jij neutraal in bent.
Inhoud en vertrouwen
Naast de inhoudelijke raakvlakken en de mate waarin belangen overeenkomen, speelt ook het onderling vertrouwen een rol. Je wilt alleen samenwerken met mensen op wie je aan kunt. Hier zijn ook andere factoren van belang. De ingeschatte verborgen agenda, de persoonlijke klik die je met iemand hebt (chemie) en de ervaring uit het verleden met de anderen (waren ze voorheen betrouwbaar?). Naarmate er meer vertrouwen is, kun je makkelijker en beter samenwerken. Deels hangt dit ook samen met hoe lang je iemand kent. Tijdens een gezamenlijk traject kan het vertrouwen groeien of afnemen.
Op basis van enerzijds inhoud en anderzijds vertrouwen, kom ik tot de volgende modelmatige indeling:
Aan het begin van een nieuw traject met nieuwe spelers start je in het midden van de figuur. Je kent de belangen van de ander niet (neutraal) en omdat je nog geen relatie met de ander hebt, is het vertrouwen ook neutraal. Gaandeweg kom je meer over de ander te weten en ontstaat er een relatie, waarna de positie van de betrokken spelers in het diagram verschuift. Je krijgt inzicht in wat je aan de anderen hebt en met wie je wel en niet samen zou kunnen optrekken.
Warme coalitie
Het liefst heb je zoveel mogelijk mensen in deze categorie. Ze willen hetzelfde als jij en je kunt ze goed vertrouwen. Je kunt dus taken verdelen, open met elkaar een gezamenlijke strategie bespreken en daarmee aan de slag. Omdat je ze vertrouwt en ze hetzelfde belang hebben, kun je ook dingen aan ze delegeren en maximaal gebruikmaken van elkaars kwaliteiten en competenties. Zorg overigens dat de warme relatie ook warm blijft, want dat gaat niet vanzelf.
Gelegenheidscoalitie
Je gaat hier samenwerken met iemand die van nature niet je favoriet is om samen mee in een bootje te stappen. Je bent als het ware tot elkaar veroordeeld, want je hebt hetzelfde belang. Daardoor kan het voor beide partijen toch heel nuttig zijn om de handen ineen te slaan. Wel is het goed veel aandacht te besteden aan de relatie. Als er geen natuurlijke klik is of een historie met de nodige rimpels, dan is een misverstand snel geboren: ‘ja hoor, doet hij het weer …’. Ook mogelijke vooroordelen over de ander kunnen hier roet in het eten gooien. Hoe dan ook, de inhoudelijke belangen lopen parallel, dus met hard werken moet het mogelijk zijn samen dichter bij het doel te komen. Bovendien is er een kans dat juist door samen te werken de relatie beter wordt en de coalitie warmer.
Kansrijke en potentiële medestander
Voor zowel de kansrijke als de potentiële medestander geldt dat er twee soorten zijn. Een deel van deze categorie wordt gevormd door de mensen van wie je nog niet weet wat hun belang is. Je kent ze nog maar net of bent nog niet in de gelegenheid geweest kennis te nemen van hun opvatting. Het kan dus nog alle kanten op en vooralsnog beschouw je ze als neutraal. Bij deze groep mensen is het nodig meer informatie in te winnen en erachter zien te komen wat hun belangen zijn. Wellicht kan een aantal van hen steun bieden in de kwestie die op tafel ligt.
Neutrale personen
De andere categorie zijn de mensen die een neutrale opvatting hebben ten aanzien van het issue. Van deze mensen wil je vooral weten welke andere belangen zij hebben, zodat je misschien een ‘packagedeal’ kunt sluiten. Jij steunt hen op dossier A, als zij jou steunen op dossier B.
Van de neutrale personen met wie je een goede relatie hebt, zul je vermoedelijk relatief gemakkelijk aan de aanvullende informatie kunnen komen die je nodig hebt om te kijken of je tot een warme coalitie kunt komen of tot een packagedeal. Bij degenen met wie je een minder goede vertrouwensband hebt, zal het meer inspanning vergen. Hier kan het helpen andere warme coalitiepartners in te schakelen, die misschien wel een goede band hebben met de desbetreffende persoon. Zo kun je wellicht toch tot afspraken komen en tot wederzijds voordeel.
Als je met neutrale spelers tot een overeenkomst wilt komen, kijk dan uit voor vage compromissen. Je hebt weinig aan teksten die multi-interpretabel zijn omdat ze meerdere (halve) belangen moeten dienen, waardoor het weinig meer zegt en er later frictie over ontstaat (denk aan internationale klimaatafspraken die soms oppervlakkig zijn en voor ieder naar eigen belang uitlegbaar). Daarnaast moeten de afspraken goed worden vastgelegd, zeker bij een minder goede relatie. Je wilt niet in de situatie terechtkomen dat zodra jij de ander hebt gesteund op dossier A en hij aan de beurt is om jou te steunen op dossier B, hij de afspraak opeens is vergeten.
Gerespecteerde tegenstander
Zelfs de beste vrienden kunnen van mening verschillen of uiteenlopende belangen hebben. Op basis van de goede relatie kun je maximaal aftasten welke ruimte er nog is om wellicht tot een compromis te komen. Als dat er niet in zit geldt voor nu: ‘we agree to disagree’. Je komt elkaar ongetwijfeld op een ander moment weer tegen. Kijk hoe je ten minste voor beiden een eventuele schadelijke uitkomst zo beperkt mogelijk kunt houden. Bedenk dat de tegenstanders ook zullen trachten tot coalities te komen en medestanders te vinden. Ga na wie dat zouden kunnen zijn en wat je van ze kunt verwachten.
Geduchte tegenstander
Iemand die zowel inhoudelijk als relationeel haaks tegenover je staat, is een geduchte tegenstander. Ga er zorgvuldig mee om, probeer er zo goed mogelijk contact mee te houden, zodat een eventuele schade niet groter wordt dan nodig en je bovendien zo min mogelijk wordt verrast door strategisch gedrag. Daarnaast is het wellicht mogelijk ook hier de hulp in te roepen van een warme coalitiegenoot om te bemiddelen en ongewenste acties tot een minimum te beperken. Vermijd onnodige escalatie. Hoewel het nu je tegenstander is en jullie elkaar niet mogen, kan het toch altijd zo zijn dat je elkaar later een keer nodig hebt.
Door: Michel de Visser
Bron: Politiek sensitief aan de slag
