Jori is aanvankelijk nauwelijks verstaanbaar als we het interview beginnen: hij loopt met oortjes buiten, door de wind. Zijn dagelijkse portie verse lucht en beweging, die hij met zichzelf heeft afgesproken om een beetje duurzaam deze lockdown door te komen. Jori Ebskamp is Lead MVO & Duurzaamheid bij bol.com. 30 jaar. Net vader geworden. En razend ambitieus in de verandering die hij voor ogen heeft: “Uiteindelijk moeten we minder consumeren. En daar ons geld mee verdienen.”
Wij, Petra Kerstens en Jelger Spijkerboer, willen als veranderaars bijdragen aan leukere, betere en duurzame organisaties. Wij spreken Jori vanuit ons initiatief Veranderhelden in transformaties, waarin we verkennen hoe veranderaars die werken aan maatschappelijke transities in hun organisaties effectief kunnen zijn. Bijvoorbeeld rondom duurzaamheid, maar ook het vergroten van diversiteit en inclusiviteit.
We zijn nieuwsgierig naar veranderstrategieën bij dergelijke transities en naar de personen die opstaan om verantwoordelijkheid te nemen voor deze veranderingen in organisaties; wat kenmerkt hen, hoe kijken en denken zij?
We zijn benieuwd naar het verhaal van Jori: duurzaamheid en bol.com klinken als twee dingen die moeilijk te verenigen zijn. Hoe werkt hij aan de verduurzaming van deze retail reus?
Bol.com is een platform wat spullen verkoopt, en baat heeft bij consumeren. Welk belang hebben jullie bij duurzaamheid?
Duurzaamheid was altijd al een thema bij bol.com, onder andere met de bouw van een volledig klimaatneutraal fulfillment center. Maar er was nog geen overkoepelend programma, geen strategie. Daar zijn we in 2017 mee gestart. Die beweging kwam van binnenuit. Er werken veel mensen bij bol.com, die ook in hun eigen leven bezig zijn met minder plastic gebruiken of minder vlees eten. Uit een onderzoek bleek: medewerkers zijn trotser op bol.com en blijven langer bij ons werken als het bedrijf actief werkt aan duurzaamheid. Klanten vroegen er nog nauwelijks om, maar de medewerkers wilden dit echt en hadden allerlei ideeën.
Er kwam een vacature voor lead MVO, en zo rolde ik bol.com binnen.
Hoe ben je gestart?
In het begin ben ik vooral concrete projecten gaan opzetten. Om tastbare resultaten te hebben. Als je iets in een grafiekje zet bij bol.com, dan krijg je mensen mee. We hebben bijvoorbeeld de Impact Day georganiseerd, waarin veel collega’s vrijwilligerswerk hebben gedaan.
Daarna is mijn rol veel meer gegroeid naar: wat is nu het doel? Welke strategie volgen we? Hoe landt die strategie? Samen met de directie, met collega’s uit allerlei afdelingen werk ik nu aan het consequent verder verduurzamen van ons bedrijf.
En hoe doe je dat?
We werken met concrete doelen. In 2025 willen we dat winkelen bij bol.com volledig klimaatneutraal is. Onze netto bijdrage aan CO2-uitstoot moet dan nul zijn. Dat betekent dat we onze bedrijfsvoering stevig verduurzamen en het restant compenseren. Een belangrijke stap is bijvoorbeeld ons doel om in 2023 volledig klimaat neutrale verpakkingen te hebben, of om voor het einde van dit jaar alleen nog maar wind- en zonne-energie te gebruiken voor al onze fulfilment centers, kantoren en serverlocaties.
Een ander doel is om in 2022 in álle productcategorieën (we hebben er 10.000!) een duurzaam alternatief aan te bieden. Zo verleiden we onze klanten te kiezen voor duurzaam.
Zouden jullie nog verder kunnen gaan? Producenten dwingen te verduurzamen door gebruik te maken van je schaalgrootte? Of bijvoorbeeld alleen duurzame producten bovenaan laten verschijnen bij je zoekresultaten?
Niets meer missen?
Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief
Weet je, zo groot zijn we uiteindelijk ook niet. Wel in de Benelux, maar wereldwijd niet. Wij kunnen wel laten zien dat er vraag is naar duurzamere producten en zo andere spelers verleiden hiermee aan de slag gaan.
Waar ik wel in geloof is dat we meer zouden kunnen doen met producten lenen, huren, tweedehands. Meer circulair, dat is waar we naartoe gaan. Onze huidige manier van consumeren in de wereld is niet duurzaam. Daar ben ik zelf ook mee bezig. Ik heb in de afgelopen twee jaar mijn koopreflex afgeleerd. Dat heeft me echt tijd gekost!
Wat heb je van die ervaring geleerd?
Ik geloof dat we dat als bol.com makkelijker kunnen maken voor onze klanten en hen daarmee kunnen helpen om duurzamer te consumeren. Dat vraagt wel om investeren in innovatie. En innovatiecapaciteit is een schaars goed binnen bol.com, omdat we op alle vlakken continue innoveren om onze positie als voorloper te behouden. Voor mij dus een grote uitdaging om die innovatiecapaciteit ook voor duurzaamheid beschikbaar te maken.
Kunnen jullie niet juist op duurzaamheid je onderscheiden?
Mogelijk wel, daarom willen we ook voorloper zijn in het verduurzamen van e-commerce in Nederland en België. Sinds ik hier in 2017 begon is de wereld echt veranderd rondom duurzaamheid. Het kan snel gaan. Klanten vinden dit steeds belangrijker. Niet alleen meer de hoogopgeleide yuppen in de stad. Klimaatverandering is overal; in het nieuws, de kranten, podcasts, overal. Ik lees soms in het weekend bewust even niet de krant, om er niet de hele tijd mee bezig te zijn.
Zou het je helpen om die druk van buiten meer te gebruiken om intern zaken in beweging te krijgen?
Nee. Dat denk ik niet, om twee redenen. Ten eerste omdat we er echt serieus mee bezig zijn: we willen dit zelf. Als ik urgentie van buiten ga gebruiken, dan help ik die intrinsieke motivatie om zeep.
Ten tweede omdat het niet nodig is; onze ambitie wordt helemaal gedeeld door onze directie. We hebben onze ambitie vertaald naar concrete jaardoelstellingen voor de verschillende afdelingen. Bijvoorbeeld ons kartongebruik: we gebruiken nu dunner karton, en steeds minder en hebben dat vertaald in een doelstelling voor het verminderen van het aantal grammen karton per item dat we verkopen. Daarnaast plaatsen we bijvoorbeeld 100.000m2 aan zonnepanelen op onze daken en draaien inmiddels al onze kantoren, fulfilmentcenters en servers volledig op lokale wind- en zonne-energie. We voeren het echt overal door.
Dat klinkt inderdaad alsof jullie serieus zijn en dit door vertalen in jullie bedrijf. En tegelijkertijd: dit klinkt ook nog als optimaliseren van het bestaande systeem – hoe ziet die echte ommezwaai eruit?
Ja, er is gewoon nog geen goed business model voor circulaire consumptie, dat op grote schaal voor iedereen werkt. Daar is echte innovatie voor nodig. Dat is hét vraagstuk van deze tijd, voor ons allemaal denk ik. Ik geloof heilig dat het kan. Kijk, simpel gezegd: minder consumeren plus meer gemak is gewoon geld waard. Daar zit een business model in, dat geloof ik wel. Dat zie je bijvoorbeeld aan Swap fiets.
Als het niet lukt om ook die volgende, meer radicale stap te zetten, ga je dan weg bij bol.com?
Ik denk het wel. Maar ik heb vooralsnog geen plannen om weg te gaan en geloof dat als ik ergens mijn ambities kan realiseren, dat dat bij bol.com is. Heel vaak denk ik: yes het gaat lekker, we hebben weer een stap gemaakt. En dan moet ik weer drie stappen terug doen. Zo gaat dat gewoon. Maar tot nu toe heb ik altijd een weg gevonden, een nieuwe opening.
Ik denk dat het antwoord op deze vraagstukken juist vanuit het bedrijfsleven moet komen. Dit is de reden dat ik bij bol.com werk. Als er daarnaast dan ook nog wat gebeurt vanuit subsidies en overheidsprojecten, dan kan het echt gaan vliegen. Bol.com is een bedrijf wat zich al 10 keer opnieuw heeft uitgevonden, we zijn goed in innovatie. Als we daarop investeren, denk ik echt dat we iets kunnen verzinnen op dit probleem. Het huidige systeem gebruiken om het te hacken eigenlijk, ik geloof dat dat kan.
Hoe ga je ruimte voor die meer radicale innovatie maken?
Het klinkt gek, maar het zou de omslag naar een duurzame samenleving misschien helpen als er iets gebeurt waardoor mensen echt met de neus op de feiten worden gedrukt. Dat het pijn gaat doen, die klimaatverandering. Die bloedhete zomers zijn daar een eerste voorbeeld van. Ik hoop dat dat uiteindelijk de urgentie geeft die nodig is om een grote stap te maken.
En hoe blijf jij een beetje duurzaam in je vel zitten als veranderaar?
Dat valt soms niet mee. Een tijdje geleden vond ik dat lastiger: het voelt als een grote verantwoordelijkheid. Nu gaat het beter. Ik begrens mezelf door niet avonds en in het weekend te werken. En we bakenen binnen bol.com duurzaamheid heel scherp af: waar ligt onze focus, wat doen we wel en wat niet? Ik krijg tientallen mailtjes per week met verzoeken om aan iets mee te doen; dat is dus allemaal nee. Anders word je helemaal gek.
We zijn echt ver gekomen, met nog een mooie ambitie en plannen voor ons. Als er even een tegenslag is, kan ik dat nu beter in perspectief zien. Dat geeft veerkracht.
Door: Jelger Spijkerboer en Petra Kerstens
