Het Johari-venster zorgt voor zelfbewustzijn bij individuen en kan ingezet worden om een omgeving te ontwikkelen waarin mensen vrij kunnen communiceren. Een omgeving waar feedback geven en ontvangen natuurlijk voelt.
Geschatte leestijd: 5 minuten
Inhoudsopgave
Waarvoor gebruik je het Johari-venster?
Als Scrum Master wil je zo veel mogelijk open communicatie binnen het Scrumteam, zodat het Scrumteam zich continu kan blijven verbeteren en op een natuurlijke manier feedback kan geven en ontvangen.
Als lid van het Scrumteam wil je je bewust zijn van je eigen blinde vlek en van wat jij kan doen om de open ruimte te vergroten, zodat je beseft hoe je de samenwerking binnen het team beïnvloedt en een prettigere samenwerking kan stimuleren.
Uitleg bij het Johari-venster
Het Johari-venster is een oud model. Het werd in 1955 ontwikkeld door Joseph Luft en Harry Ingham. De naam Johari is gebaseerd op de eerste letters van hun namen. Het duo deed destijds onderzoek naar groepsdynamiek. Zelf geven zij aan dat het model ingezet kan worden om zelfbewustzijn bij individuen en groepen te vergroten.
Het Johari-venster bestaat uit vier kwadranten:
- De open ruimte: in dit kwadrant bevindt zich datgene wat bekend is bij jezelf én bij anderen. Dit kwadrant vult zich aan de hand van hoe je je gedraagt binnen een groep, wat je zegt, en hoe je dingen zegt. Dit kwadrant is bekend bij zowel jezelf als anderen, waardoor hierbinnen open kan worden gecommuniceerd en samengewerkt. Als Scrumteam wil je de open ruimte het liefst zo groot mogelijk maken.
- De blinde vlek: in dit kwadrant bevinden zich de dingen waarvan je jezelf niet bewust bent, maar die anderen wel zien. Omdat je een blinde vlek niet zelf kunt onthullen, heb je hiervoor feedback van anderen nodig. Dit vraagt om een houding waarin je je kwetsbaar opstelt en openstaat voor (soms lastige) feedback.
- Het verborgen gebied: dit is de privéruimte van een individu. In dit kwadrant bevinden zich bepaalde karaktertrekken, gedachten of gevoelens waarvan je jezelf bewust bent, maar die je voor anderen verbergt. Door openheid te geven over dit gebied kan de open ruimte vergroot worden.
- Onbekend gebied: dit terrein is onbekend voor jezelf, maar ook voor anderen. Hoe kom je er dan toch achter wat zich hier bevindt? Dit kun je doen door in een nieuwe omgeving en met nieuwe mensen te experimenteren met nieuwe activiteiten. Verandering legt misschien iets bloot wat eerder onzichtbaar was.
Hoe gebruik je dit model binnen Scrum?
Wanneer een Scrumteam start met samenwerken, kennen teamleden elkaar soms nauwelijks. De open ruimte is daardoor klein, en vrije communicatie en een optimale samenwerking zijn nog lastig. Het team kan met het johari-venster de open ruimte vergroten als teamleden (1) feedback vragen aan anderen en (2) openheid geven over zichzelf. Idealiter geeft het Scrumteam intern en extern continu feedback wanneer dit nodig is.
Feedback vragen en geven gebeurt bij Scrum standaard in de Review en de Retrospective. In beide meetings is het belangrijk dat feedback op de juiste manier gegeven wordt. In de Review vergroot het team de open ruimte door interactie met de stakeholders van het project. Dankzij de feedback van stakeholders verbetert de communicatie over de opleveringen binnen het project, evenals de kwaliteit van de opleveringen. De feedback in de Retrospective zorgt ervoor dat men op persoonlijk vlak binnen het team de open ruimte vergroot. Dat verbetert de communicatiestromen en samenwerking binnen het team.
Een tweede manier om met het johari-venster de open ruimte te vergroten is door het geven van openheid. Binnen Scrum kun je dit op verschillende manieren doen. Het valt aan te bevelen om bij de start van een Scrumproject een uitgebreide kick-off te organiseren, waarin teamleden openheid geven over hun kwaliteiten en ambities, maar ook over hun leerpunten. Op die manier vergroot je direct bij de start van een project de open ruimte binnen het team. Een ander aspect van Scrum dat openheid vergroot, is face-to-face samenwerking. Een Scrumteam werkt samen vanuit dezelfde fysieke locatie. Doordat teamleden tijd met elkaar doorbrengen, vergroot dit de mate van openheid, omdat er een vertrouwensband wordt opgebouwd. Als Scrum Master is het essentieel om te werken aan vertrouwen binnen het team.
Retrospective-oefening
Dit model kun je als Scrum Master goed inzetten in een Retrospective:
- Zorg voor een duidelijk kader, bijvoorbeeld: ‘We gaan het hebben over hoe we elkaar kunnen helpen om nog meer open ruimte te creëren, en we gaan oefenen met feedback geven en vragen binnen ons team.’
- Leg het model uit en vraag iedereen om iets op een post-it te zetten wat in de samenwerking onbekend is voor het team, maar bekend voor de persoon zelf. Dit kan bepaald gedrag zijn, gedachten, behoeften: het maakt niet uit, als het maar binnen de samenwerking past. Als men dit lastig vindt, kun je ook beginnen met de vraag: wat stimuleert voor jou de open ruimte in ons team?
- Laat de teamleden in tweetallen bespreken wat ze hebben opgeschreven.
- Bespreek vervolgens met het gehele team de resultaten.
Bron: Het Scrum Modellenboek
Door: Rik van der Wardt
