Goed leiderschap kan niet zonder de derde van de zeven kernwaarden: matigheid. Mensen die uitblinken in matigheid hebben de juiste balans gevonden tussen hoofd, hart, lichaam, sociale relaties, werk, het milieu en spiritualiteit. In alles zoeken ze zorgvuldig het optimale midden. Zij leven bewust! Kenmerkend voor de matigen onder ons is dat ze ook heel duurzaam leven. Ze verdienen en krijgen dan ook veel respect.
Matigheid, ook wel zelfbeheersing genoemd, is een van de meest onderschatte kernwaarden. Matigheid klinkt zo eenvoudig, zo alledaags en gewoon. Maar dat is het zeer zeker niet. De hier bedoelde matigheid is niet hetzelfde als middelmatigheid.
Matigheid als actuele deugd
Als we de afgelopen decennia wat matiger waren geweest, had de mensheid nooit het recente stadium van het Antropoceen bereikt. In dit tijdperk heeft de wereld door menselijk toedoen een onomkeerbare verandering ondergaan die de mensheid in haar bestaan bedreigt. Matigheid is dan ook misschien wel de meest actuele waarde en een van de meest uitdagende deugden in deze tijd! Matig staat tegenover overmatig, een verschijnsel dat bijvoorbeeld heeft geleid tot uitputting van landbouwgronden, vervuiling in de lucht en overbevissing van de zee.
Overmatigheid zien we ook dichterbij, in ons eigen leven en bij sommige mensen om ons heen. We zien het terug in de wegwerpmaatschappij, overmatig eten, een oneindige stroom consumptiegoederen en verslavingen aan drank, tabak en drugs. We zijn in de moderne wereld overmatig, ook als individu, met alle gevolgen van dien.
Niet voor niets is er de laatste tijd vanuit de gezondheidszorg, maar ook vanuit de overheid, verzekeraars en onderwijsinstellingen, veel aandacht voor een gezonde leefstijl. Ongezond is overmatig veel stilzitten, veel en ongezond eten, te lang doorwerken en veel piekeren, met alle gevolgen van dien.
Goed leiderschap begint met regie te nemen over dit deel van je leven. Door gezond en evenwichtig te leven voel je je fit en voorkom je allerlei ziekten. Bovendien ben je een goed voorbeeld voor je collega’s, je omgeving en je kinderen. Goed voorbeeld doet goed volgen. De deugd matigheid is zeker in deze tijd een wenkend perspectief om je naar uit te strekken en je eigen te maken.
Matigheid is het optimale midden
Matigheid is een van de klassieke waarden die door oefening en discipline bereikt kan worden. Nog meer dan bij de andere kernwaarden gaat het bij matigheid om persoonlijk leiderschap.
Het zijn vaak onze driften en behoeften die we snel willen bevredigen. Maar ook onze angsten en zorgen maken dat we de matigheid verliezen. In de oudheid ging men ervan uit dat iemand die zichzelf goed kan beheersen ook een goede docent, soldaat, senator, generaal of zelfs vorst zou kunnen zijn.
De meest duidelijke definitie van matigheid is die van een filosoof en raadgever uit de klassieke oudheid (Aristoteles). Matigheid is volgens hem niet alleen een ziens- en handelswijze, maar ook een positie die we innemen. Een positie die je inneemt en die deugt (goed is). Deze positie kunnen we het best omschrijven als het optimale midden: tussen twee on-deugdelijke posities in.
Stel je vraagt je af hoe je op een goede, matige manier met je geld kunt omgaan. Neem dan eerst de twee uitersten, de ondeugdelijke posities, in ogenschouw. Je kunt aan de ene kant als een vrek door het leven gaan en je geld dus zonder doel oppotten door alleen het noodzakelijke te kopen en niemand iets te gunnen. Aan de andere kant kun je je geld over de balk smijten en je vermogen als een dwaas weggeven aan willekeurige voorbijgangers.
Beide posities zijn ondeugdelijk en daarmee niet aantrekkelijk. De positie die wel deugt, bevindt zich ergens in het midden tussen vrek en dwaas in. Het midden is je geld goed beheren, er op gepaste wijze van genieten en af en toe anderen laten meegenieten door ze te trakteren of wat te schenken.
Juiste midden heeft context nodig
Vanuit het idee van het optimale midden kunnen we allerlei thema’s in ons leven onderzoeken. Het juiste midden is echter altijd contextafhankelijk: wat in tijden van schaarste het midden is, is anders dan in tijden van overvloed. We doen een van beide auto’s in ons gezin weg en gaan die andere beter en efficiënter inzetten. Of we doen nu ook de laatste dieselauto weg en gaan groen, elektrisch, rijden. Of we doen de elektrische auto nu ook weg en nemen zonnepanelen en gaan
met de fiets en het openbaar vervoer.
Het midden vinden vraagt dus om een dialoog, een gesprek tussen mensen die betrokken of bekend zijn met het onderwerp. Je partners, kinderen of collega’s. Samen stel je het midden vast, evalueer je geregeld en stel je eventueel bij.
Waarden zoals matigheid zijn dynamisch, ze staan niet vast. We moeten dan ook niet onze eigen sekteleider van bepaalde waarden worden, zonder ruimte voor nuance. Laten we het geregeld over de matigheid hebben, zonder daarin door te schieten en daar voortdurend, obsessief mee bezig te zijn, dat is een eenzijdige, niet verstandige positie. Maar als er aan de andere kant geen gesprek mogelijk is over matigheid, is dat dus ook een ondeugdelijke positie.
Bron: De vorstenspiegel
Door: Gabriël Anthonio
