Perceptie is realiteit. Jouw realiteit is echter vertekend. Je brein filtert alle zintuiglijke informatie volgens je ervaringen en overtuigingen. Je ziet wat je wilt zien en je hoort wat je wilt horen. Dat heet een perceptiefout (bias). Filteren is echter belangrijk om de grote hoeveelheid zintuiglijke prikkels te overleven. Je kunt niet alles verwerken.
Maar datzelfde filteren zorgt ook regelmatig voor onbegrip: jij hebt in een en dezelfde situatie iets anders gezien dan je collega. Zo kunnen perceptiefouten zelfs tot een conflict leiden. Perceptiefouten zijn natuurlijke neigingen van mensen, maar kunnen ervoor zorgen wij in niet-standaardsituaties foute besluiten nemen waarvan we ons niet bewust zijn. Deze denkfouten zijn het gevolg van perceptiefouten. Denkfouten zorgen voor verkeerde interpretaties, bevooroordelingen en een vertekend beeld van de objectieve werkelijkheid. Kortom, je werkelijkheid is altijd gekleurd en deze subjectieve werkelijkheid kan dan zorgen voor een verkeerde beoordeling. Er zijn verschillende denkfouten die tot selectieve waarneming leiden. We lichten er vier uit die vooral de aandacht verdienen tijdens het feiten delen:- zelfoverschatting;
- bevestiging achteraf of confirmation bias;
- wij-zij effect of intergroup bias;
- shared information bias.
Zelfoverschatting
Een behoorlijk ingrijpend probleem bij besluitvorming is de neiging tot zelfoverschatting. Je denkt vaak meer te weten of kunnen dan je werkelijk weet of kunt. Beantwoord eens deze vraag: vind jij jezelf een goede chauffeur? Zou je nu aan een ander vragen of zij die mening delen dat je goede rijvaardigheden bezit, dan kan daar wel eens een hele andere inschatting uitkomen. De neiging om al te veel vertrouwen te hebben in je eigen ideeën of vaardigheden kan ertoe leiden dat je niet meer goed luistert naar andermans ideeën en ook niet goed meer kijkt naar andermans kwaliteiten. Zelfoverschatting leidt er ook toe dat je niet langer bezig bent na te gaan hoe je eventuele problemen kunt voorkómen.Bevestiging achteraf
Een tweede voorbeeld van een denkfout is de ‘bevestiging achteraf’, in het Engels ook wel confirmation bias genoemd. Dit is een specifiek geval van selectieve waarneming
waarbij je op zoek gaat naar informatie die je keuzes uit het verleden bevestigt. Bovendien negeer je vaak informatie die je eerdere oordeel tegenspreekt. Wanneer je je in een heterogene groep bevindt, zal je minder last hebben van de confirmation bias. Heterogene groepen beschikken over een grotere verscheidenheid aan informatie dan homogene groepen. Niet alle informatie zal bij een persoon liggen. En je waarneming wordt aangevuld of bekritiseerd door die van anderen. In de bijlage (In het boek Decisions by Design – red) beschrijven we nader hoe diversiteit van je groepsleden de kwaliteit van het groepsbesluit verhoogt.
