Opvoeden met ChatGPT. Daarover schreef journalist Wouter van Noort enige tijd geleden in het NRC. Mijn aandacht was direct getrokken, aangezien ik GPT ook regelmatig vraag om opvoedadviezen voor onze peuters thuis. De conclusie van het artikel: in de eerste instantie lijkt ChatGPT heel zinnige dingen te zeggen over opvoeden. Maar als je er even verder over denkt, is het de vraag of dat wel zo is. Van Noort verwijst daarvoor naar onderzoek van een pedagoog die twee soorten ouderschap noemt: de timmerman-ouders en de tuinman-ouders.
De timmerman-ouder
Ouders met een timmerman-benadering beschouwen opvoeden als een proces vergelijkbaar met het vervaardigen van meubels, zoals stoelen of tafels. Ze zien het vormgeven van een kind als een taak die lijkt op het werk van een timmerman die hout bewerkt tot het een stoel of tafel wordt.
De tuinman-ouder
De benadering van de tuinman-ouder is compleet anders. Zij beschouwen een kind als een tuin die levendig, onvoorspelbaar en soms weerbarstig is. Ze kunnen wel pogingen doen om hier en daar wat water te geven, te snoeien of te zaaien, maar een tuin is nooit volledig te controleren. Het uiteindelijke resultaat wordt beïnvloed door factoren zoals het weer en toeval. Er bestaat geen gegarandeerd eindproduct zoals bij het maken van meubels.
‘AI’, schrijft Wouter van Noort, ‘is nou precies een stuk gereedschap voor timmermannen. Algoritmes geven heldere, afgemeten, beheerste antwoorden: als dit, dan dat. Maar kinderen zijn misschien wel het exacte tegenovergestelde van een algoritme: speels, rommelig, onvoorspelbaar, ze hebben verbeeldingskracht. ‘
Ingewikkeld of complex
Het deed mij denken aan de workshop ‘agile crisiscommunicatie’ die ik een aantal jaar terug met agile-hoogleraar Rini van Solingen gaf. Daarin vertelde Rini over het verschil tussen ingewikkeld (het Engelse ‘complicated’) en complex.
Ingewikkeld
Een raket maken is ingewikkeld. Het is erg moeilijk, maar als je alle stapjes helemaal goed achter elkaar uitvoert, heb je aan het eind van de rit een raket die de lucht in gaat. Een kind opvoeden is complex. Je kunt het van alles meegeven en van alles proberen, maar de uitkomst is altijd onzeker. Vijf jaar terug zou ik uiterst verbaasd gereageerd hebben als iemand mij gezegd had dat een kind opvoeden complexer is dan een raket maken. Maar inmiddels geloof ik dat volledig.
Complex
Complex betekent dus dat iets bestaat uit veel verschillende, vaak onderling verbonden onderdelen. Deze complexiteit maakt het moeilijk om het geheel volledig te begrijpen of te voorspellen. Het ingewikkelde karakter van een complexe situatie of probleem ligt in de interactie tussen de diverse componenten, die elk hun eigen dynamiek en invloed hebben.
Tijdens corona vertelde een hoogleraar in de organisatiekunde dat een crisis – zeker corona – uiterst complex is. En dat is ook niet zo gek. Als (het opvoeden van) één persoon al complex is, laat staat wat de interactie met tientallen tot miljoenen mensen dan wel niet is.
Als de crisis complex is
Als crisis complex is, dan moet je crisiscommunicatie dus ook aanpakken als een tuinman. Toch gebruik ik ook ChatGPT voor crisiscommunicatie. Maar dus wel echt als ondersteuning. Je laat de timmerman ook de schutting en pergola maken in de tuin. Het kan steun en handvatten bieden. Maar het is nooit de kern.
In mijn trainingen geef ik vaak veel verschillende handvatten, modelletjes en werkwijzen die professionals tijdens een crisis kunnen gebruiken. Maar altijd met de disclaimer: het moet voor jullie werken, ook ik heb de waarheid niet in pacht. Dat kan immers ook niet bij complexe situaties.
Uitgangspunten en principes
Wat wel kan, is werken volgens een aantal vaste uitgangspunten of principes. Dit zijn punten waar je altijd op terug kunt vallen en die ook altijd kloppen. Bij tuinieren zijn dat bijvoorbeeld ‘ken je omgeving en klimaat; zorg voor een goede bodem; kies de juiste planten; timing van planten, snoeien en onderhoud.’
Maar wat zijn nu de principes voor goede crisiscommunicatie? Nou, precies die geef ik in mijn boek ‘Klaar voor elke crisis’. Ik leg uit wat de 7 principes zijn, wat er gebeurt als je ze niet toepast, en hoe je ze wél goed toepast. Ook vertel ik ‘waarom’ deze principes werken. Vanaf 9 februari is mijn boek met de 7 principes verkrijgbaar: voor elke tuinman en timmerman in de crisiscommunicatie.
Door: Tom Compaijen
