Het is hip, hot en happening: zelfsturing. In zorg, onderwijs, ICT, productiebedrijven, waar niet. Soms werkt het. In de meeste organisaties is het alweer afgeschaft. Leidt het tot chaos, uitval, ruzie, vergeten klanten en overbelasting. Meestal is het recept dat je een managementlaag van teamleiders ertussenuit haalt, vervolgens een methodiek of concept van samen sturen, zelf sturen, agile sturen, lean sturen of whatever sturen predikt, dan teams vormt en hup: gaan met die banaan.
Ik heb een wat ambivalente houding ten opzichte van zelfsturing. Ik houd namelijk erg van ontmanagen en ontregelen, in minder laagjes werken. Van power to the professional. Tegelijkertijd is mijn antropologenhoofd op zijn zachtst gezegd sceptisch. Want wij mensen zijn nu eenmaal tribale wezens. Met een tribaal brein met een dun laagje verlichtingsvernis eroverheen. En ons tribale brein … kent nogal wat guilty pleasures.We houden van apenrotsen
We zéggen wel dat we harmonie, rationaliteit, professioneel handelen, doelgericht werken en dat soort deugden willen, maar diep vanbinnen … houden wij van roddel, van seks op de werkvloer, van drama, van soaps, van directieleden die elkaar de tent uitvechten. En ja, ook van apenrotsen. Wij tribale wezens zijn echt dol op alles wat met hiërarchie te maken heeft. We haten het, houden ervan en kunnen stomweg niet zonder. Als je zes kinderen vijf minuten in een zandbak zet, is het er: gekibbel. Gaan we een gat graven of een hoog zandkasteel bouwen? Een van de kleuters stapt naar voren om een eind te maken aan het gekibbel en zegt resoluut: ‘We bouwen een kasteel met een diepe slotgracht eromheen.’ Zo. Einde gedoe. Want dat is wat wij tribale wezens ten diepste verlangen van onze leiders: dat ze de tribe beschermen tegen vijandelijke sabeltandtijgers of rivaliserende stammen en dat ze regelen dat interne strijd wordt beslecht.Oermensbehoefte
Kunnen mensen in zelfsturende teams dat dan zelf niet; het zijn toch geen kleuters? Nou ja … op het gebied van groepsdynamiek dus vaak wel. Dan willen we een ouder die dat regelt. Een diep verankerde oermensbehoefte woont al generaties lang in ons tribale brein. We kúnnen het wel, maar het kost ons brein buitengewoon veel emotionele energie. Die we dan niet meer kunnen aanwenden om slimme dingetjes te bedenken. Het kost werkkracht en we worden er soms ziek van. Van tribale groepsonveiligheid.
Is dit een pleidooi voor directief, dictatoriaal, Zuid-Amerikaans, Chinees, autocratisch leiderschap? Nee. We kunnen heel goed samen sturen, diepdemocratisch besluiten, socratisch oordelen. We hoeven niet elke dag naar CEO Gerrit of Annemarie te luisteren en kunnen prima per dag een ander teamhoofd hebben.
Leiderschap kan een rol zijn en hoeft niet vast aan een persoon te kleven. Zolang de tribale rol van chief maar wel is ingevuld. Want anders worden we onrustig. Agile werken in zwermen … Tja … Wij mensen formeren ons van oudsher nu eenmaal niet in ‘zwermen’. Hoe verleidelijk spreeuwenzwermen er ook uitzien op filmpjes. Homo sapiens is geen vogelsoort. We zijn apen. Primaten. En apen zoeken hun plaats op apenrotsen.
Bron: Tribaal kantoorgedoe
Door: Danielle Braun
