Vaak wanneer mensen psychische klachten ervaren, lijkt werk een vijand te worden. Als psycholoog hoor ik mensen vaak zeggen dat ze eerst moeten bijkomen of herstellen, en daarna pas weer aan het werk kunnen. Dat verbaast mij keer op keer. Want daarmee suggereren mensen dat werk en herstel niet hand in hand kunnen gaan. Sterker nog, dat werken bedreigend zou zijn voor herstel. Terwijl het tegendeel waar is: werk vormt juist een belangrijk onderdeel van het herstel bij psychische klachten.
Werken is gezond
Ik zie vaak dat er weerstand is op werkhervatting wanneer mensen psychische klachten ervaren. En die weerstand zit de re-integratie in de weg. Dat is zonde, want werken is juist heel gezond. Het houdt je vitaal en in beweging. Mijns inziens is het excuus dat iemand eerst moet herstellen en daarna pas aan het werk kan een rookgordijn. Veelal blijkt dan ook, wanneer er een goed gesprek plaatsvindt, dat er meer aan de hand is. Natuurlijk zijn er omstandigheden, bijvoorbeeld een ongezonde organisatiecultuur, slecht leiderschap, pestgedrag of iemand die niet op zijn/haar plek zit in de huidige functie, waardoor je iemand niet zomaar weer kan terugsturen naar het werk. Echter als dat het geval is, moet je dát probleem aanpakken en bespreekbaar maken. Maar in de praktijk vinden veel mensen dat lastig en blijft het hangen in verzuim.
Ontdek waar weerstand vandaan komt
Voor werknemers is het gemakkelijker om te zeggen dat ze zich psychisch nog niet in staat voelen om weer naar het werk te gaan. En voor leidinggevenden is het ook gemakkelijk om het daarbij te laten. Maar de onderste steen is daarmee niet boven. Ik zie ook regelmatig dat externe hulpverleners denken dat het voor mensen met psychische klachten te zwaar is om na te denken over de terugkeer naar werk. Er wordt gezegd: ‘We kijken over een paar maanden hoe het gaat, hopelijk voel je je dan beter’ Eerst goed voor jezelf zorgen. Maar is werken dan niet goed voor jezelf zorgen!? Zo pak je mogelijke onderliggende problemen niet aan en neemt de spanning rondom werk niet af, maar toe. En ga je voorbij aan het feit dat werken psychisch gezien veel gezonde factoren meebrengt die bijdragen aan herstel. Denk aan ritme en structuur, zingeving en sociale context. Hier laten ze dus kansen liggen in het werken aan herstel. Ik stimuleer mensen daarom júist om op zoek te gaan naar het onderliggende probleem en na te denken over wat de reden is dat ze zo’n weerstand ervaren om weer aan het werk te gaan. Vaak is deze reden niet medisch, maar speelt er iets anders waardoor ze spanning of weerstand ervaren.
Pak het probleem aan
Op de juiste manier re-integreren is voor alle partijen het uitgangspunt. Daar is iedereen bij gebaat. Maar hiervoor moet je als werkgever én werknemer het mogelijk onderliggende probleem dat weerstand of spanning bij de medewerker veroorzaakt onder ogen komen. Hoe je dat doet? Door samen de werksituatie af te pellen. Analyseer tegen welke dingen iemand aanloopt of waar iemand tegen op ziet en ga op zoek naar de kern van het probleem. Als psycholoog kunnen ik en mijn collega’s vanuit expertise helpen bij het blootleggen van deze zaken en beide partijen hierin ondersteunen. Maar uiteindelijk is actie nodig op de werkvloer. Daarom is het belangrijk om met elkaar in gesprek te gaan over hoe het anders kan zodat iemand op een gezonde manier kan re-integreren. Een dergelijk gesprek wordt vaak als spannend ervaren, door zowel de leidinggevende als door de medewerker. Maar in de praktijk zie ik dat deze gesprekken uiteindelijk veel spanning en daarmee ook stress wegnemen en zorgen voor duidelijkheid en herstel.
Verzuim is gedeelde verantwoordelijkheid
Zoals bekend is veel verzuim niet (volledig) medisch. Cultuur en omstandigheden op de werkvloer spelen, ook bij verzuim door psychische klachten, een belangrijke rol in re-integratie en de mate waarin hier weerstand voor is. Net zoals in iedere relatie, moet in de relatie tussen werkgever en werknemer ook van beide kanten gewerkt worden. Re-integratie is daarmee een gedeelde verantwoordelijkheid die je als werkgever en werknemer samen moet dragen. Als werkgever dien je te zorgen voor een gezonde en veilige werkomgeving. De werknemer is verantwoordelijk om problemen die hij of zij ervaart op de werkvloer aan de kaak te stellen en hier actie op te ondernemen. Dit houdt ook in dat er pittige gesprekken gevoerd moeten worden of moeilijke keuzes moeten worden gemaakt. Maar wanneer je allebei verantwoordelijkheid neemt, zul je zien dat werk en herstel hand in hand gaan. Sterker nog, met de juiste organisatiecultuur draagt werken bij aan een goed herstel én aan iemands gezondheid.
Door: Ymke Dorrepaal, psycholoog bij PSION, onderdeel van paraDIGMA groep
