De juiste vraag geeft inzicht, houvast en inspiratie voor iedereen die zich verder wil ontwikkelen in het stellen van vragen. Het bevat een rijk overzicht van invalshoeken, methodieken en soorten vragen. Een preview.
Het stellen van goede vragen is een belangrijke vaardigheid voor iedereen die regelmatig coachende gesprekken voert. Goede vragen zijn allereerst reflectief van aard. Ze zijn niet zomaar te beantwoorden, zetten aan het denken en hebben iets onontkoombaars. ‘Waar verlang je naar?’ ‘Welke mogelijkheden zie je?’ ‘Hoe is deze situatie voor jou?’ ‘Wat gaat je daarbij aan het hart?’
Als vragensteller heb je een zee aan mogelijkheden. Dat is aantrekkelijk en geeft ruimte, maar maakt het ook lastig om overzicht te krijgen en scherpe keuzes te maken. Welke vragen kun je allemaal stellen? Welke vragen passen bij jou? Welke vragen zijn krachtig? En wanneer? De volgende vier bakens kunnen je helpen bij het bepalen van je koers.
Een passende benadering
Reflectieve vragen laten zich onderscheiden in vier benaderingen, die fundamenteel verschillen in hun onderliggende uitgangspunten. Er is de probleemgerichte benadering met bijbehorende vragen (‘Wat is je probleem?’) of de oplossingsgerichte benadering (‘Wat gebeurt er als alles slaagt waarvan je droomt? En wat lukt je al?’). Inzichtgerichte vragen die er op zijn gericht iemands inzicht te verdiepen in zijn eigen beweegredenen en gedrag (‘Waaruit leidt je af dat…? Wat leert dat over jezelf?’). Persoonsgerichte vragen ten slotte helpen om ruimte te geven en steunen de ander bij het onderzoeken van zijn vraagstuk. Kennis van de verschillende benaderingen en de werking van de bijbehorende vragen vergroot niet alleen je repertoire, maar helpt je ook om scherper te kiezen welke aanpak past.
Het versterken van het samenspel met de ander
Goede coachgesprekken zijn er bij gebaat dat de samenwerking tussen beide gesprekspartners regelmatig wordt besproken. De kwaliteit van dat samenspel, met name de overeenstemming over doelen een werkwijze, is immers een belangrijk onderdeel van het effect. Een eenvoudige manier om dat samenspel aan de orde te stellen is door te vragen: ‘Hoe ervaar je dit gesprek?’ of: ‘Verstaan we elkaar?’ of ‘In hoeverre is wat ik doe behulpzaam voor jou om je doelen te bereiken?’
Het aanwakkeren van de motivatie van de ander
In hoeverre is iemand bereid om te leren en veranderen? Het loont om goed te luisteren naar het verhaal van de ander en je af te vragen hoe het staat met de innerlijke motivatie. Het maakt daarbij een belangrijk verschil in welke fase iemand is in zijn proces. Bijvoorbeeld of iemand een bepaalde verandering overweegt of dat hij er al actief mee aan de slag is. In het eerste geval zou een geschikte vraag kunnen zijn: “Wat zijn eigenlijk je redenen om dat te willen?’ Wanneer iemand al (bijna) in actie is zou je kunnen vragen: ‘Wie of wat kan je daarbij helpen?’
Het openen van een nieuw perspectief
In coachende gesprekken gaat het vaak om het samen vinden van een nieuw perspectief. Iedere vragensteller zou een aantal bijzondere vragen moeten kennen die daarbij kunnen helpen. ‘Wat doe jij waardoor hij zo vreemd reageert?’ ‘Wat gebeurt er als het mislukt?’ of ‘Zou je er ook anders naar kunnen kijken?’
Met deze methodische handreikingen willen we niet suggereren dat vragen stellen een kunstje is dat gemakkelijk valt aan te leren. Vragenstellen blijft een kunst, die in hoge mate wordt bepaald door de gevoeligheid van de vragensteller voor de ander en zijn vraagstuk. Samen met een gedegen repertoire aan goede vragen helpt dat om De juiste vraag te laten opkomen en deze op het geschikte moment en op een passende manier te stellen.
Mieke Voogd is coach, supervisor en opleider van professioneel begeleiders. Haar manier van werken kenmerkt zich door, met veel aandacht, op een speelse manier te zoeken naar de volgende stap. Haar favoriete vraag is: ‘Zou je dat ook anders kunnen zien?’ Joris Brenninkmeijer is coach, teambegeleider en organisatieontwikkelaar. In begeleidingstrajecten zoekt hij, zorgvuldig en met humor, naar de juiste vraag als startpunt voor het goede gesprek. Zijn mooiste vraag is: ‘Wat gaat je hierbij aan het hart?’ Ze zijn de auteurs van De juiste vraag.
