In eerste instantie zit je als teamleider waarschijnlijk niet te wachten op dwarsliggers en andersdenkenden in je team. Verrekt lastig om dat soort mensen binnen je team te hebben en het komt de snelheid van je project(en) niet ten goede, toch? Helaas klopt die gedachte niet helemaal, het is namelijk een groot goed ze binnen je team te hebben.
Want het ergste wat een team qua effectiviteit en efficiency kan overkomen is veel van dezelfde soort mensen binnen te halen. Onervaren en/of “onvolwassen” teamleiders trappen nog wel eens in deze valkuil. Er bestaat dan een desastreuze neiging vooral “kopietjes” van zichzelf binnen te halen. Gelijkgestemden, lekker makkelijk. De neuzen staan dezelfde spreekwoordelijke kant op. Maar de meerwaarde van nog een jou binnen een team is nihil!
“Dwarsliggers zijn nodig om de rails recht te houden”
Dwarsliggers en andersdenkenden
Een team waarin de neuzen dezelfde kant uit staan krijgt al snel de eigenschappen van een kudde. En die eigenschappen zijn niet per se positief. Zo ontstaat er veelal een onvoorwaardelijk geloof in het eigen gelijk en onaantastbaarheid. De groep neigt naar roekeloosheid, negeert eventuele gevaren, neemt soms extreme risico’s en lijdt aan overdreven optimisme en zelfoverschatting, want we zijn het vooral met elkaar eens. Dan kun je toch maar beter een aantal dwarsliggers en andersdenkenden binnen je team hebben die in staat zijn een kritisch tegengeluid te laten horen. Deze dwarsliggers en andersdenkenden stellen overigens wel een aantal eisen aan een team en teamleider.
Goed functionerend teams
Goed functionerende teams zijn divers. Mensen met verschillende achtergronden kunnen het beeld van wat geldt als normaal binnen een team veranderen en een efficiëntere manier van denken tot stand brengen. Diverse teams zijn objectiever in verschillende situaties. Ook houden ze meer controle op individuele acties van leden, zodat ze gezamenlijk naar een doel kunnen werken. Door meer diversiteit te creëren, voorkom je kuddegedrag iets wat teams blind kan maken voor het ontbreken van essentiële informatie.
Individuele teamleden kunnen goed luisteren. Luisteren bestaat uit: belangstelling tonen, iemand de ruimte geven zijn verhaal te doen, laten merken dat je luistert, vragen stellen en feedback geven. We hebben het dan over psychologische veiligheid. Luisteren lijkt vanzelfsprekend, maar kun jij het goed?
Conflictvaardigheid is van belang. Dwarsliggers en andersdenkenden zorgen voor andere en nieuwe zienswijzen. Dat lijkt wellicht disfunctioneel, maar dat is het niet. Je moet er als team wel mee weten te dealen. Het is altijd goed een probleem van meerdere kanten te bekijken. Zonder wrijving geen glans. Conflicten bieden kansen. Kansen om producten te verbeteren, relaties te verbeteren en vraagstukken beter op te lossen.
Premortem analyse
En mocht je er dan denken uit te zijn dan kan het nog steeds heel zinvol zijn nog een laatste finale check te laten plaatsvinden. Het is namelijk altijd zinvol je als leidinggevende af te vragen of je wel voldoende tegengeluid hebt georganiseerd en alle kanten van een vraagstuk bekeken zijn alvorens er een beslissing wordt genomen.
Een prima manier waarop dit kan geschieden is de zogenaamde premortem analyse. Deze relatief eenvoudige werkwijze is als volgt: vlak voor de belangrijke beslissing, de beslissing is dus nog niet officieel vastgelegd, kom je met een groep mensen bijeen die kennis hebben van het te nemen besluit. De instructie is als volgt: “stel je voor, we zijn een jaar verder en het project is faliekant mislukt. Neem nu 10 tot 15 minuten de tijd om een korte geschiedenis van dit falen te beschrijven”.
Daarna gaat iedereen redenen aankaarten waarom het project mislukt is. Al de gevonden redenen zijn in potentie uitvoeringsrisico’s en daarop moet in een projectplan geanticipeerd worden.
Een premortem analyse heeft twee belangrijke voordelen. Het overstijgt het “kuddegedrag” dat in veel teams de kop op steekt wanneer een besluit genomen lijkt te zijn. Het stimuleert kritisch denken van goed geïnformeerde en kritische individuen. Het zorgt voor de broodnodige twijfel. De premortem analyse legitimeert deze twijfel. Het voorkomt dat kritiek als gebrekkige loyaliteit wordt gezien. Bovendien geeft het ruimte aan dwarsliggers en andersdenkenden en moedigt het zelfs de minder kritische denker aan te zoeken naar mogelijk bedreigingen die men niet eerder onder ogen had gezien.
Door: Rijk Binnekamp
Rijk Binnekamp is zo’n 20 jaar actief geweest op gebied van training, coaching en leiderschapsontwikkeling, heeft nog immer een bovengemiddelde interesse in leiderschap en alle aspecten die daar mee samenhangen. Zijn ideeën en gedachten vertrouwt hij regelmatig toe aan papier.
