Sinds de industriële revolutie en het Tayloriaanse denken haar intrede deed in ons samenleven, hebben we lummeltijd tot het rijk der nietsnutten verbannen. Allerlei stromingen in maatschappij en in management ideologie deden daar een schepje bovenop. Het moet doelmatig, kostenbewust, lean, strategisch, efficiënt, gefocust en liefst dat allemaal met een hoop passie ook nog. Lean doen we niet alleen op ons werk. Ook privé rennen we van hoogtepunt naar hoogtepunt en is elk uur van de dag gevuld met iets leuks, iets nuttigs, iets verleidelijks, iets van waarde. De vraag is of een opeenstapeling van mooie momenten en projecten nog wel schoonheid draagt, of slechts een afwerklijst wordt, waarvan maatschappelijke en persoonlijke overprikkeling, uitputting en leegte het eindstation is.
Ma
Japan kent het begrip ‘Ma’. Ma staat voor datgene wat er tussen de hoogtepunten gebeurt. Dat is moeilijk te begrijpen in ons westerse lean hoofd. Ma is de stilte tussen de muzieknoten, die ervoor zorgen dat je de klank kunt waarnemen. Ma is het wit om een pentekening van een lentebloesemtakje op een Japans schilderij heen. Ma is een opgeruimd huis, waardoor de vaas met bloemen opvalt bij binnenkomst. Ma is een open einde van een boek. Ma is een korte stilte na een Japanse begroetingsbuiging, om het contact even te laten indalen. Ma zijn de woorden die een acteur níet uitspreekt in een toneelstuk, waardoor de emotionele lading juist toeneemt. Ma is de stilte in een gesprek tussen geliefden. Ma is datgene wat er níet is, zodat datgene wat er wél is, wint aan kracht en schoonheid. Het Japanse schrift karakter voor Ma is het teken van de Tori, een Japanse Shinto tempelpoort, met daarin het teken van de zon die er doorheen schijnt. Het figuur karakteriseert dat datgene wat tussen de poort zichtbaar is, datgene is wat er werkelijk toe doet.
Een scheutje Ma
Hoe voeg je een scheutje Ma toe aan het leven? Door te snappen dat er heel veel leuke dingen in het leven zijn of nuttige projecten op het werk, maar dat als je die allemaal op elkaar propt niks meer leuk en nuttig is. Omdat de Ma ontbreekt. En zonder Ma geen schoonheid der dingen. Ma is zorgen dat je in het weekend kiest voor het bezoeken van één verjaardagsfeestje in plaats van twee waar je er dan bij allebei nét niet echt bent. Ma is tijd tussen twee werkoverleggen in, waarin je de to do’s op een post-itje kun schrijven, naar het toilet kunt gaan, nog even kunt blijven hangen met die ene persoon die er wat stilletjes bij zat, of gewoon even kunt lummelen. Ma is twee musea of tempels op een dag bezoeken tijdens je exotische rondreis in plaats van vier. Ma is bij een verhitte discussie zeggen: ‘we gaan allemaal een nachtje slapen en kijken hoe we er morgen bij zitten rondom dit thema’. Ma is een dag je kast uitruimen en op Instagram vermelden wat je allemaal hebt weggedaan, waardoor je garderobe nu weer veel overzichtelijker is en je allemaal leuke nieuwe combi’s hebt, in plaats van shoppen. Ma is voor je vrienden een eenpansgerecht durven te koken in plaats van een vijf-gangen diner. Ma is in de wachtrij bij de kassa van de supermarkt niet je telefoon checken, maar wat mijmeren. Ma is het beleidsplan met een lijst dingen die je als team níet gaat doen dit jaar.
Ma trainen
Onze westerse hoofdjes zijn niet zo goed getraind in Ma. Maar Ma kan je wel leren. Daar hoef je niet uren voor op Zen meditatie. Da’s dan weer een afvink hoogtepuntje namelijk. Ma begint al op school. Ik ergerde me altijd aan juffen en meesters die tegen me zeiden als ik iets had getekend dat ik ‘de achtergrond ook nog moest invullen, omdat die zo wit was’. Waardeer het wit van je kinderen op een kindertekening. Laat een kind dat net een rij rekensommen heeft gemaakt even pruttelen, voordat hij of zij het volgende werkje moet gaan pakken. Ma train je door na een vergadering een kopje koffie of thee te drinken en jezelf niet af te vragen ‘wat is er allemaal besloten en gezegd’, maar ‘wat is er allemaal niet gezegd’. En dan bedoel ik niet op zoek gaan naar het groepsdynamisch onderwatergedoe, maar juist stilstaan bij mensen die ervoor gekozen hebben even géén mening te hebben. Ma oefen je door naar een film te kijken en je af te vragen hoe het komt dat die ene korte dialoog zo raakte. Wat werd er niet gezegd, maar was er wel.
Ma… is het ding tússen de dingen, waardoor de dingen mooier worden.
Door: Danielle Braun
Danielle Braun is corporate antropoloog. Ze reist de wereld rond om van tribes overal op de wereld te leren hoe we moeten organiseren en veranderen. Danielle staat dagelijks als een van Nederlands topsprekers op het podium. Ze adviseert bestuurders over organisatie-verandering en bij taaie verander-vraagstukken. Is directeur van de Academie voor Organisatiecultuur. Ze is auteur van managementboek van het jaar 2016 ‘De Corporate Tribe van Building Tribes, Tribaal Kantoorgedoe, Da’s Gek en Patronen.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in DFT
