De status quo van het bedrijfsleven wordt dagelijks op de proef gesteld. Niet alleen door de nieuwste technologische ontwikkelingen van start-ups of techbedrijven. Nee, we staan voor fors grotere uitdagingen: klimaatverandering, toenemende grondstofschaarste, meer economische krapte en een groeiende welvaartskloof en geopolitieke onzekerheid. De wereld is zodanig aan het veranderen dat leiders binnen organisaties hier op moeten reageren. En wel met een ander soort leiderschap.
Vernieuwen of overleven?
Ben je als leider aan het vernieuwen en bouw je aan iets nieuws, of ben je gewoon bezig met overleven? De overlevers focussen zich op de korte termijn: de concurrentie, kostenreductie, snel inspringen op veranderingen. Allemaal belangrijke aspecten van een gezonde organisatie. Maar wat de “vernieuwers” onderscheidt van de “overlevers” is dat zij meer gericht zijn op aspecten die de gezondheid van het bedrijf én de samenleving op lange termijn bevorderen: innovatie en technologiegebruik, vertrouwen van klanten en medewerkers, duurzaamheid en transparantie. Ze zijn ook meer geneigd verder te kijken dan hun eigen organisatie en branche, leggen meer verband tussen de bedrijfsvoering en een positieve (sociale) impact.
Een positieve en blijvende impact voor een betere wereld is iets wat iedere leider zou moeten nastreven. Bedrijven hebben immers een sleutelrol in veel complexe maatschappelijke problemen en moeten verantwoordelijkheid nemen in onder meer verduurzaming, besparing en sociale gelijkheid. En om dat effectief te doen, moeten hun leiders zich aanpassen. Wat zijn de kenmerken van deze nieuwe leiders?
Praat graag, maar niet praatziek
Om een positieve impact te realiseren, moet de organisatie optimistisch zijn. Het stimuleren van dit optimisme is een van de belangrijkste leiderschapstaken. Aan hen om teams te faciliteren, de omgeving waarin collega’s werken wendbaar en inclusief te maken, om ruimte te creëren om inspirerend en innoverend werk te doen.
Leiders moeten voorop lopen met een visie voor een betere wereld, waarin een gezond bedrijf duurzaam succesvol kan zijn. Dat vereist goede communicatie naar medewerkers, klanten en stakeholders. Belangrijk is dat je daarin een voorbeeldfunctie aanneemt, om te laten zien dat je de missie en visie serieus neemt.
Leiders moeten laten zien dat ze niet alleen kunnen zenden, maar ook kunnen ontvangen. Nieuwsgierigheid is daarin een groot goed: luister met respect naar andere inzichten en probeer deze te begrijpen en niet automatisch af te wijzen. Vergeet simpelweg even dat je “weet hoe het moet” en vraag collega’s om hulp!
Blijf tot slot niet steken in het praatstadium, maar stel je realistisch op. Dat betekent: geen spijkers zoeken op laag water en geen greenwashing. Medewerkers zijn inmiddels wel klaar met verhalen die niet door actie worden ondersteund.
De zoektocht naar de growth zone
Iedere organisatie heeft een “growth zone” – en die is niet hetzelfde als je comfortzone. Vooruitgang is het resultaat van wrijving en de botsing van tegengestelde behoeften. Toch wordt bijna elke leider en organisatie verleid door de comfortzone, om gewoon maar de status te accepteren en voort te kwakkelen in een bekend (en veilig) hoekje.
De growth zone is juist waar het schuurt. Waar het onbekend is en bestaande processen en producten nog niet goed passen. En daar moeten leiders hun organisaties naartoe bewegen. Want hoewel optimisme belangrijk is en leiders dit vast moeten houden, is het ook nodig dat ze het bekende afbreken, om de spanning te creëren die creativiteit en innovatie losmaakt. Dat kan bijvoorbeeld door het geluid van criticasters binnen de organisatie te versterken, door een kritisch geluid actief te verwelkomen.
Zoeken naar de growth zone betekent bovendien dat processen en systemen binnen een bedrijf én de cultuur eromheen moeten worden doorspekt met purpose. Denk aan incentive voor sales die niet alleen afhangen van omzetmaximalisering, maar ook van het maken van positieve keuzes, zoals in duurzaamheid en gebruiksvriendelijkheid; incentives die gericht zijn op een samenwerking waarin diversiteit en inclusiviteit centraal staan.
Financiële targets
Het sturen op financiële targets op korte termijn zal samen moeten gaan met de bedrijfsgezondheid op de lange termijn, voor zowel medewerkers als samenleving. En dat gaat niet vanzelf. Een visie en missie voor een gezond bedrijf in een betere wereld draait niet om welke bedrijven financieel het succesvolst zijn, maar welke bedrijven de nodige veranderingen teweeg kunnen brengen voor een betere toekomst. Overigens is het verstandig om klein te beginnen en niet direct de hele organisatie te transformeren. Zoek samenwerkingen op binnen én buiten de organisatie. Niet alleen met zakenpartners, maar ook met overheden, ngo’s, universiteiten en vrijwilligersorganisaties.
Om de growth zone te vinden én daar te blijven, is wilskracht een must. Het doorbreken van de bestaande patronen in deze wereld waarin economisch succes voorop staat, vraagt leiders zich als persoon authentiek te vereenzelvigen met een missie en visie. Authenticiteit begint bij ergens echt in geloven. Wilskracht zorgt er vervolgens voor dat je niet bij de eerste de beste financiële tegenslag een andere weg inslaat, maar dat je kan volhouden en vasthouden aan principes.
In principes komen tot slot het voornoemde optimisme en de growth zone bij elkaar. Het werken van principes stimuleert eigenaarschap in het hele bedrijf en de samenleving. Houd deze beperkt, herkenbaar en authentiek. Zo zorg je voor gedeelde principes waar iedereen achter kan staan. Daarmee geef je de ruimte aan medewerkers om vanuit hun eigen gevoel van purpose te werken. En dat is essentieel voor duurzaam succes.
Volhouden
Voor toekomstbestendig succes kunnen leiders zich niet meer alleen richten op business performance op de korte termijn. Leiders moeten zich richten op goede, positieve zaken en de mens moet weer centraal staan. Dat kan een onmogelijke opgave lijken, gezien de omvang van de maatschappelijke-, economische- en milieuproblematiek. Maar realiseer je dan dat we in een wereld leven die dusdanig met elkaar verbonden is, dat iedereen een individuele bijdrage kan leveren en een beweging kan creëren die de toekomst mooier maakt.
Door: Mark Griep
Mark Griep is PA Country Lead Nederland bij PA Consultancy
