De R’s van de Circulaire Economie

Circulaire economie: meer dan re-duce, re-use en re-cycle.

In het debat over de circulaire economie gaat het om meer dan re-duce, re-use en re-cycle. Bestaande ideeën en praktijken moeten op de schop. In Oost-Nederland is een regiobrede enquête gestart om dat te onderzoeken. Zeer recent verscheen een ‘one-pager’ van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) over de Circulaire Economie (CE). Onder de mooie kop ‘De Circulaire Economie gaat over meer dan re-cycling’ wordt een mooi compact maar niet echt vernieuwend beeld gegeven waar de CE voor staat. Het mooie van die boodschap was de verdienstelijke poging om op een visueel samenhangende manier weer te geven wat de bouwstenen zijn van de CE én het feit dat dat gedaan werd door het PBL. Tot nu toe waren ze nog geen zichtbare speler in het debat en daar is dus nu verandering in gekomen. Vooral het adjectief ‘re’ speelt bij de betekenisgeving een belangrijke rol. In het debat hadden we altijd al de drie R’s van re-duce, re-use en re-cycle. PBL kwam met zeven R’s. Ik heb met het team nog wat verder gezocht in het kader van onderzoek dat wij aan het opzetten zijn. Dat bij elkaar is uitgegroeid tot een ware familie van R’s:

• re-claim: terughalen van gebruikte producten;
• re-cycle, re-cover en re-use: focus op het hergebruiken van grondstoffen, warmte, en dergelijke;
• re-duce: focus op het verminderen van afval, materialen, en dergelijke;
• re-pair: repareren van producten om ze lang mee te laten gaan;
• re-purpose: producten of grondstoffen een andere bestemming geven;
• re-shoring: terughalen van arbeid uit lagelonenlanden;
• re-make: producten of een onderdeel daarvan herstellen tot zo goed als nieuw;
• re-think en re-create: met duurzame oplossingen komen voor producten en of diensten;
• re-design: herontwerpen van producten met het oog op hergebruik.

Dit is de lijst, mogelijk, wel zo’n beetje. Maar niets is perfect, want in een recente lezing van Harry Lehmann, een van de architecten van de Duitse ‘Energiewende’, zag ik weer nieuwe R’s staan, dus er zullen er nog wel meer komen …

Business Modellen voor de Circulaire Economie

Deze lijst vormt inmiddels een onderdeel van een onderzoek naar business modellen voor de CE. Een businessmodel brengt de logica van waardecreatie in beeld brengt en is opgebouwd uit drie elementen:

1. de waardepropositie,
2. het organisatiemodel dat verschillende partijen op basis van die logica met elkaar verbindt
3. één of meerdere verdienmodellen tussen de partijen.

Bijna alle gangbare businessmodellen zijn gebaseerd op (lineaire) waardeketens met de (eigen) organisatie als middelpunt. Maar de CE gaat uit van samenwerken tussen de partijen. Wat dat betekent voor business en -verdienmodellen is maar ten dele bekend. Zeker, er zijn heel veel, soms bijna emotioneel geschreven, case-studies, maar die zeggen niet zoveel. Er zijn bouwstenen en principes, maar … we zien vooral een praktijk van alledag waar mensen vaak zelf het wiel opnieuw aan het uitvinden zijn. Wat daar nu echt gebeurt en wat het resultaat is, is onbekend. Dat vraagt om onderzoek.

Pilot in Gelderland en Overijssel

Dat onderzoek zijn we in de vorm van een pilot gestart in de provincies Gelderland en Overijssel. In die twee provincies gaan we zoveel mogelijk bedrijven, partijen en initiatieven benaderen. Dit leidt hopelijk tot de identificatie van een aantal archetypische circulaire businessmodellen en hun bouwstenen en de spelregels voor gebruik. Na de zomer komt er een seminar waarin we de uitkomsten op verschillende manieren willen delen. Daarna willen we deze ervaringen gebruiken om te komen tot de opschaling naar de Nationale Enquête Business Modellen voor de Circulaire Economie. Als het lukt, willen we dat in het najaar van dit jaar lanceren. Uniek in Nederland, uniek in Europa. Door: Jan Jonker Jan Jonker is hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Daarnaast bekleedt hij de Pierre de Fermat leerstoel aan de Toulouse Business School in Frankrijk. Zijn werk concentreert zich op drie samenhangende thema’s: de opkomst van de WEconomy, het ontwikkelen van nieuwe business modellen en het anders denken over geld oftewel ‘hybride bankieren’. Zijn meeste recente boek is de bestseller ‘Nieuwe Business Modellen: Samen Werken aan Waardecreatie’ ( 2014). Momenteel werkt hij met zijn team aan een pilot-onderzoek over Business Modellen voor de Circulaire Economie.