De Griekse wijsgeer Socrates (470-399 v.Chr.) wordt gezien als de grondlegger van de ethiek. Hij gaf betekenis aan het woord ethiek als zijnde het nadenken over goed handelen (Centrum voor Ethiek en Gezondheid CEG, 2008). De vraag die dan ook bij ethische kwesties centraal staat luidt: wat is goed om te doen in concrete situaties?
Bij ethiek is het hierbij van belang inzicht te krijgen in het gedrag, gevormd door cultuur, opvoeding en normgeving, en het op een goede wijze handelen door en tussen mensen (Netwerk Bedrijfsethiek Nederland, 2008. Er zijn twee kenmerken van ethiek: reflectie en discussie aan de ene kant, en de praktijk met gerichte vragen aan de andere kant (Centrum voor Ethiek en Gezondheid CEG, 2008).
Veel soorten ethische problemen
Door de brede aard van het begrip ethiek zijn er ook veel soorten ethische problemen, die een eigen oplossing vergen. De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) categoriseert deze problemen in drie groepen. Er zijn ethische problemen door onwetendheid, door bijvoorbeeld te weinig informatie. Voorlichting en scholing moeten hiervoor de oplossing zijn. Daarnaast zijn er ethische problemen uit onmacht om het probleem op te lossen, door personeelsgebrek of schaarste. Hiervoor is niet direct een concrete oplossing, maar het is voor de oplossing wel van belang het probleem op te merken en te rapporteren. Tot slot zijn er ethische problemen als gevolg van het ergens niet mee eens zijn, bijvoorbeeld door verschillende, botsende waardesystemen. In dit geval bieden vaak (publieke) debatten een oplossing om tot een consensus te komen (Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, 2008).
Ethiek is een zeer breed vakgebied en komt in vrijwel alle arbeidsdisciplines voor. Omdat het begrip ethiek ook breed is, betekent dit dat ethiek in elke beroepsgroep een verschillende invulling zal krijgen. Een belangrijke tak van ethiek is de bio-ethiek, waar het gaat om biomedische vraagstukken als genetische manipulatie, abortus, euthanasie, enzovoort. Ook de ethische kwesties op medisch en zorggebied nemen een prominente plaats in het debat in. Daarnaast is ook de ondernemings- of bedrijfsethiek van steeds groter belang geworden. Kijkend naar de maatschappelijke context is deze tak van ethiek een van de belang rijkste, omdat dit alle ondernemingen betreft en de ondernemingen veelal ook met ethische kwesties uit andere vakgebieden te maken hebben.
Definitie van bedrijfsethiek
Het Netwerk Bedrijfsethiek Nederland (NBN) geeft als definitie van bedrijfsethiek ‘de studie van en de aandacht voor de ethische aspecten van management en organisatie’ (Netwerk Bedrijfsethiek Nederland, 2008). Doordat binnen het management en de organisatie vrijwel altijd gewerkt wordt met en voor mensen, zowel binnen de organisatie als in interactie met de omgeving, moet ook veel rekening worden gehouden met de effecten van het handelen op de andere personen (Netwerk Bedrijfsethiek Nederland, 2008).
Bedrijfsethiek is meer in het licht komen te staan door de opkomst van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en duurzaamheid. MVO houdt onder andere in dat organisaties meer rekening moeten houden met het onderhouden van meerdere relaties in de samenleving. Organisaties worden afgerekend op het MVO-beleid. Ze zullen hierdoor meer aandacht aan ethische kwesties moeten besteden om de continuïteit van de organisatie te waarborgen.
Bij duurzaamheid moeten organisaties goed kunnen omgaan met de economische, milieu- en sociale verantwoordelijkheden. Ook dit vergt een toenemende bewustwording, naleving van ethische standaarden en ethisch leiderschap (Netwerk Bedrijfsethiek Nederland, 2008).
Met de toenemende bewustwording van de gevolgen van het menselijk handelen op de aarde, zijn de eisen die aan ethisch ondernemen gesteld worden ook veranderd. De milieueisen zijn strenger geworden en het toezicht op ondernemingen beter. Bedrijven zullen daarom continu moeten veranderen om aan de huidige norm van bedrijfsethiek te kunnen voldoen.
Door: Jan Jonker
Bron: Inleiding in maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen
Boekentips:
