In het zeventiende-eeuwse Europa raakte het wereldbeeld van ‘de natuur als machine’ zo ingesleten in ons denken dat economen het als vanzelfsprekend overnamen. In 1903 formuleerde econoom Frederick Taylor een theorie over management naar het beeld van de machine. In zijn ogen was een bedrijf bij uitstek te vergelijken met een machine die als doel heeft output van producten en diensten te creëren, om daarmee te voldoen aan de vraag van consumenten. De taak van het management is derhalve om de machine efficiënt te laten draaien.
Kapitaal is de brandstof die wordt gebruikt om de productiemotor op gang te brengen. De grotere context van de samenleving is niet relevant – de rol van bedrijven is beperkt tot het meewerken aan de ‘onzichtbare hand van de markt’, die als natuurwet werd
beschouwd.
Werkelijkheid complexer
Inmiddels weten economen dat de werkelijkheid veel complexer is, maar de invloed van Taylor is vandaag nog steeds voelbaar. Veel economen en managementdenkers gaan er impliciet van uit dat het hun taak is om ervoor te zorgen dat onze bedrijven functioneren als efficiënte machines om winst te maken. In het machinemodel wordt verondersteld dat de top-leider een buitengewone intelligentie bezit waarmee hij de machine bestuurt. Alle bedrijfsfuncties, zoals marketing, financiën, human resources en supply chain management, kunnen worden uitgevoerd door experts in hun respectievelijke vakgebieden. Later werden deze axioma’s in het kader van New Public Management (NPM) ook losgelaten op publieke instellingen, zoals gemeenten, scholen en ziekenhuizen.
Ernstig neveneffect
Hoewel deze machine-metafoor organisaties heeft geholpen om uit te groeien tot zeer efficiënte machines, heeft dit een ernstig neveneffect gehad: het management heeft het begrip verloren van de systemische manier waarop een organisatie waarde creëert. Voormalig Shell-topman Arie de Geus was in 1997 een van de eerste managers die dit paradigma aan de kaak stelde. In zijn klassieker The Living Company pleit hij ervoor om principes van biologie en psychologie toe te passen op de manier waarop we bedrijven leiden. Na de levensduur van toonaangevende organisaties te hebben bestudeerd, concludeert hij: ‘De meest duurzame bedrijven behandelen hun ondernemingen als “levende werkgemeenschappen” in plaats van puur economische machines.’
Beluister de podcast: Triple Value Leadership met Sander Tideman
Bron: Triple Value Leadership
Door: Sander Tideman
