Systemisch leiderschap heeft de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen. Het is namelijk een passend antwoord op complexe actuele vraagstukken in organisaties. Het leert om te gaan met de toenemende fragmentatie, polarisatie en eindigheid in de systemen van vandaag en helpt de juiste condities te creëren voor de noodzakelijke veranderingen. Systemisch leiderschap is in essentie dat je je als leider in dienst stelt van de organisatie met de vraag: ‘Wat heeft deze organisatie nu van mij nodig om beter, sneller, aardiger, productiever of besluitvaardiger te worden?’ Die vraag levert op dat je oog krijgt voor hoe de organisatie geworden is zoals die nu is, met alle hobbels en gelukjes. Dat je oog krijgt voor wat in de organisatie nodig is om die verbeterslag te kunnen maken. Én dat je weet hoe je jezelf als een werkzaam ingrediënt kunt afstemmen en inzetten.
De systemisch leider begint niet met problemen op te lossen. Bij stilstand luidt de eerste vraag bijvoorbeeld niet: ‘Hoe krijg ik het in beweging?’ Vanuit systemisch perspectief is de eerste vraag juist: ‘Wat is de goede reden dat er stilstand is?’ Eerst ga je op zoek naar de wortel van de stilstand, vandaar naar interventie en beweging. Systemisch leiderschap draagt bij aan ontwikkeling, zonder te forceren en ná systemische exploratie.
Systemisch leiderschap: meer dan goed leidinggeven
Systemisch leiderschap gaat niet alleen over het ‘goed’ leidinggeven aan een team of organisatie. Het raakt ook een diepere laag van bewust-zijn en van in het leven zijn en staan. Het gaat over je onderdeel weten van de grotere levenskrachten die het leven sturen en tegelijkertijd zelf het volle eigenaarschap over jouw bijdrage daaraan durven nemen. Systemisch leiderschap gaat over de kunst en de kunde je te laten sturen zonder zelf het stuur helemaal los te laten.
De interventies komen van jou als systemisch leider. En ze gaan systemisch succesvol zijn en impact hebben als je ze doet vanuit de juiste grondhouding: tegelijkertijd verbonden zijn met jezelf én met de organisatie. Als je alleen verbonden bent met jezelf, zal de organisatie je interventie niet accepteren. Als je alleen verbonden bent met de organisatie, zal er twijfel ontstaan: is dit wel een betrouwbare impuls? Een impuls is een startpunt tot een beweging, een soort vonk die overspringt. En daarmee heeft het dus een andere betekenis dan het woord ‘impulsief’.
In verbinding zijn
In verbinding zijn met jezelf gaat over weten waar je vandaan komt en welke eigen-aardigheden jij in de loop der tijd ontwikkeld hebt waardoor je getriggerd wordt door bepaalde zaken of juist totaal blind en doof bent voor andere. Zelfkennis en zelfbewustzijn dus. Weten wat je wilt en kunt, maar ook waar je kwetsbaar bent en waardoor je met je eigen (onbewuste) patronen in (steeds weer dezelfde) mijnenvelden belandt.
In verbinding zijn met de organisatie vergt vaardigheden om te kunnen weten en voelen wat er speelt en wat er nodig is. Het vraagt te zien welke automatische mechanismen bij de organisatie passen, maar daardoor vanzelf ook een zekere kwetsbaarheid opleveren. Altijd maar oplossingen zien en invoeren is zo’n voorbeeld van een enorme kwaliteit én een enorme valkuil. Immers, veel problemen zijn te ingewikkeld (geworden) om snel op te lossen. Met de snelle oplossing komen er dus meteen nieuwe problemen, die dan fijn weer opgelost kunnen worden.
En dat kan zich eindeloos herhalen. Zo’n organisatie is eerst gebaat met eens echt goed nagaan wat de oorzaken zijn. Alleen is het logisch dat dat vermogen niet vanzelf aanwezig is. Dat vermogen kan de systemisch leider inbrengen.
Systemisch leiderschap gaat om bijdragen
Systemisch leiderschap gaat daarnaast over het bijdragen aan de organisatie als geheel én aan de delen. Als je eenmaal snapt wat het organisatiesysteem nodig heeft van jou, heb je nooit meer dezelfde blik op gebeurtenissen uit het verleden, op aanstaande veranderingen en op de mensen met wie je samenwerkt.
Als leider schep en bied je de juiste condities voor de mensen om je heen, zodat jullie beter om kunnen gaan met de continue veranderingen in de organisatie en de wereld om je heen. De systemisch leider is in dit kader inspirator, drager, uitdager, mogelijkmaker en voorlever tegelijk. Wat ons betreft betekent dat dat we zullen moeten leren over:
- de spelregels van systemen;
- welke vaardigheden en acties je zonder meer kunt inzetten als systemisch leider;
- hoe jezelf te beschouwen als het primaire werkzame ingrediënt en te leren wat je patronen, oordelen en filters zijn;
- veelvoorkomende organisatiethema’s volgens het systemisch perspectief.
Deze vier onderwerpen vormen het fundament van het boek Rijp – Impactvol Systemisch leiderschap.
Bron: Rijp
Door: Barbara Hoogenboom, Tim van Lingen
