In veel organisaties is sprake van een specifieke vorm van disfunctioneel conflict: ‘stil conflict’. We doen net alsof we elkaar aardig vinden en het met elkaar eens zijn, maar ondertussen is dat helemaal niet zo. Om de lieve vrede te bewaren, doen mensen alsof ze al jaren op een prettige manier met elkaar samenwerken, terwijl ze in wezen impliciet met elkaar hebben afgesproken om langs elkaar heen te leven: ik bemoei me niet met jou en jij bemoeit je niet met mij. En als we in gesprek zijn, laten we de meeste zaken in het midden. Weick zou zeggen: we laten het dubbelzinnig.
Stille conflicten in de vorm van verborgen contracten
Stille conflicten krijgen vaak de vorm van non-interventieverdragen en verborgen contracten. Non- interventieverdragen zijn impliciete afspraken in de trant van “ik kom niet aan jou en jij komt niet aan mij”. Ik zeg er bijvoorbeeld niets van dat jij altijd te laat komt, want als ik dan een keer te laat kom, dan zeg jij er ook niets van en behoud ik dus de ruimte om te laat te komen. Verborgen contracten zijn impliciet gemaakte afspraken waarbij ik stilzwijgend heb geaccepteerd om een bepaalde rol in onze interactie op me te nemen. Deze impliciete afspraak is tot stand gekomen door elkaars gedrag te honoreren. Ik heb jou bijvoorbeeld een aantal keren in vergaderingen gered door voor jou antwoord te geven op een vraag van een derde. Jij liet dat toe. Daarmee ben ik vanaf nu degene die voor jou antwoordt in vergaderingen.Vraag het op de man af
Ik word met regelmaat ingehuurd om stil conflict boven tafel te krijgen. Mijn ervaring is dat je eigenlijk verbazingwekkend direct op de man af kan vragen welke verborgen contracten in een organisatie gesloten zijn. Het vraagt wel om een waardevrije, onderzoekende houding van de adviseur. Ik straal in de gesprekken over verborgen contracten uit dat ik niets vreemd of gek vind. Dat vind ik overigens ook werkelijk niet. Gekte ontstaat immers in interactie en in een context. In een andere organisatie in een andere omgeving met andere mensen, zouden deze verborgen contracten waarschijnlijk niet zijn ontstaan. De verborgen contracten hebben altijd een logica in de specifieke context waarin je werkt. Zo sprak ik oudere medewerkers van de woningcorporatie die het heel normaal vonden om bevriende aannemers opdrachten toe te spelen. Nieuwe medewerkers zagen dit gedrag als frauduleus, omdat de opdrachten niet in openheid aanbesteed werden. Hoewel het toespelen van opdrachten aan ‘vriendjes’ binnen een semi-overheidsorganisatie nu wordt gezien als niet integer, kwamen deze mannen uit een generatie waarin alles afhing van je relaties. Dat deze medewerkers met elkaar stilzwijgend toestonden dat opdrachten werden verdeeld onder vertrouwde aannemers – mensen van wie is gebleken dat je er goed mee kunt werken – is binnen de context waarin zij groot zijn geworden, volkomen logisch (ik zeg niet: en daarmee ook goed).Verborgen contracten zijn functioneel
Betrokkenen geven bij het ontdekken van hun ‘verborgen contracten’ vaak aan dat deze contracten voor hen erg functioneel zijn. En dat klopt! Op de korte termijn zijn ze dat zeker, maar op de lange termijn zijn ze vaak disfunctioneel voor de organisatie en voor de oplossing van het maatschappelijk vraagstuk. Hoe kun je naar verborgen contracten kijken?- Het helpt om je er samen van bewust te zijn dat er in de loop der tijd verborgen contracten zijn ontstaan. Als je je hier eenmaal bewust van bent, kun je ervoor kiezen de contracten te doorbreken.
- Verborgen contracten waren oorspronkelijk functioneel in de context waarin ze zijn ontstaan.
- Een verborgen contract is meestal functioneel voor personen op de korte termijn (je krijgt er iets voor terug) maar kan disfunctioneel zijn voor de organisatie op de lange termijn.
- Het is behulpzaam om jezelf af te vragen: hoe kun je verleid worden om verborgen contracten in stand te houden (dus wat brengen ze jou)?
- Wil je Shirine live meemaken? Kom dan naar de masterclassreeks Veranderkunde: Nieuwe geluiden >>>
