Hans Wopereis, auteur van het boek ‘Bezieling werkt’, is blij te horen dat er binnen het mbo steeds meer aandacht komt voor zelfreflectie en bezinning. “Onderwijs moet veel meer gaan over de vraag ‘wat wil ik bijdragen’ dan over ‘wat wil ik worden’.” Een visie die Sarien Shkolnik, vicevoorzitter van het college van bestuur, deelt.
Hans Wopereis is mededirecteur van het ITIP School voor Leven en Werk, docent en ervaringsdeskundige als het gaat om cultuurveranderingen binnen organisaties en bedrijven. Vanuit die kennis en ervaring schreef hij, samen met zijn team, het boek ‘Bezieling werkt, acht bronnen van groei en ontwikkeling in organisaties’. Sarien Shkolnik, vicevoorzitter van het college van bestuur van het Graafschap College – en gasthoofdredacteur van deze editie van WERKT! – las het boek en maakte vorig jaar een bezinningsreis door Nepal. “Die acht bronnen zijn stuk voor stuk prachtige waarden die zowel voor persoonlijke als organisatorische groei kunnen zorgen”, aldus Sarien, die Hans uitnodigde voor een gesprek.
Grootste uitdaging
Het veranderen van de cultuur binnen een bedrijf of organisatie is geen proces dat van vandaag op morgen gerealiseerd kan worden. “Het is misschien wel de grootste uitdaging binnen de organisatie”, erkent Hans. “Dat komt omdat de cultuur van een organisatie wordt bepaald door het gedrag van de mensen erin. En praten over je eigen gedrag en dat van anderen is voor veel mensen het moeilijkste wat er is.” Om daarbij te helpen, definieerde Hans met zijn team de acht bronnen van groei en ontwikkeling. “Het zijn acht min of meer universele waarden die ik benoemd heb. Die acht zijn bezieling, vertrouwen, kringbewustzijn, leiderschap, zelfonderzoek, verantwoordelijkheid, waarachtigheid en mededogen. Maar je moet ze vooral zien als uitnodiging om voor jezelf die acht bronnen te benoemen. Bezieling kun je bijvoorbeeld ook passie noemen. Het gaat er vooral om dat je de waarden omschrijft en inhoud geeft door ermee aan de slag te gaan.”
Bezieling
Eerste – en samen met vertrouwen volgens Hans de belangrijkste – bron is bezieling. “Als je alleen maar druk zet op het behalen van resultaten, dan verarmt de cultuur binnen je organisatie en verdwijnt het plezier en de bezieling. Op de langere termijn is het zoveel lucratiever om te zorgen dat mensen bezield zijn en ervan uit te gaan dat de resultaten daar vanzelf uit voortkomen.”
Vertrouwen, geen regels
Daarbij komen we volgens Hans meteen bij de tweede bron: vertrouwen. “Vertrouwen hebben in jezelf en anderen binnen de organisatie is echt van wezenlijk belang. Denk als ondernemer vanuit een positief mensbeeld en ga ervan uit dat jouw medewerkers het beste met jou en het bedrijf voor hebben. Laat je niet leiden door twee procent die jouw vertrouwen misschien niet waarmaakt.
Door een gebrek aan vertrouwen stellen veel ondernemers steeds meer regels op, uiteindelijk met een averechts effect. Die regels maken het werk vaak minder efficiënt.” Als voorbeeld noemt Hans de thuiszorg. “Doordat medewerkers steeds meer handelingen moeten vastleggen en administreren, blijft er minder tijd over voor hun echte werk: mensen helpen. Hoe fijn zou het zijn als je het vertrouwen krijgt dat je je werk goed doet en niet alles hoeft te verantwoorden.”
Coronacrisis
Sarien vult aan. “Ik denk dat maatschappelijk gezien in Nederland, in relatie tot andere landen, het vertrouwen best groot is. Goed voorbeeld daarvan is de intelligente lockdown waarin we hebben gezeten. De overheid geeft ons in deze coronacrisis bepaalde eigen verantwoordelijkheden door geen volledige lockdown af te kondigen. Er wordt een beroep gedaan op onze eigen creativiteit.” Volgens Hans een verantwoordelijkheid waar Nederlanders goed mee kunnen omgaan. “Wij hebben door de eeuwen vaker strijd geleverd. Tegen het water en nu tegen dit virus. Samen pakken wij dat op en dat kenmerkt ons als volk ook wel.”
Kringbewustzijn
De waarde kringbewustzijn sluit daar goed bij aan, zegt Hans. “Het gezamenlijke vertrouwen dat we geven en krijgen zorgt ervoor dat we problemen kunnen oplossen en uitdagingen aan kunnen. Dat geldt binnen de samenleving, maar ook binnen bedrijven en organisaties.” Daarbij is leiderschap noodzakelijk. “Voor deze waarde geldt dat dit leiderschap vooral gericht is op het laten stralen van anderen in plaats van jezelf. Als er knopen doorgehakt moeten worden, ben jij daar als leider voor, maar je zit er niet om alles te bepalen. Doe het samen met je team.”
Lerende organisatie
Zelfonderzoek of zelfreflectie en verantwoordelijkheid zijn twee waarden die volgens Hans zorgen voor een lerende organisatie. “Medewerkers moeten niet alleen maar uitvoeren, maar ook kritisch naar zichzelf kijken. En van daaruit dingen oppakken om verder te komen.”
Datzelfde geldt min of meer voor de laatste twee waarden: waarachtigheid en mededogen. “Die hebben betrekking op de communicatie binnen een organisatie. Komt de werkelijkheid op tafel of is het alleen maar schone schijn? Alleen als het eerste het geval is, kun je als organisatie veranderen, groeien en verbeteren.”
Uit het hart gegrepen
Dat de theorie van Hans Sarien uit het hart gegrepen is, blijkt niet alleen uit het feit dat ze het boek met bijzonder veel plezier en interesse heeft gelezen. “Ik geloof in de gedachten en uitgangspunten die Hans schetst. Ik was er meteen van overtuigd dat het mij individueel als persoon, maar ook het Graafschap College als organisatie kan helpen in groei en ontwikkeling.” Zo realiseert Sarien zich dat binnen het Graafschap College lange tijd de neiging bestond om de schone schijn op te houden door vooral te vertellen wat goed gaat. “Daarmee ontnamen we onszelf de kans om sneller te leren van wat fout gaat of beter kan. De wereld om ons heen verandert, de studenten veranderen, dus dan kunnen wij niet achterblijven. Dat hebben we binnen het Graafschap College serieus opgepakt. Dat gaat met vallen en opstaan, maar we merken nu dat het werkt en wat het ons oplevert.”
Individuele aandacht
Gevraagd naar die ‘resultaten’ zegt Sarien: “We hebben steeds meer aandacht voor de persoon achter de student. We begeleiden studenten beter bij het maken van de juiste studiekeuze en het opleidingsniveau. Studenten krijgen ruimte voor individuele groei en ontwikkeling en we helpen ze echt op weg. We bieden ze ruimte om na te denken over wie ze willen zijn en wat ze willen en kunnen bijdragen. Het project ‘Take a Breek’, dat we op Mijn School sinds kort aanbieden, is daar een mooi voorbeeld van.
Iedereen heeft talenten en wij helpen die ontwikkelen.” Het vertrouwen dat docenten en begeleiders de studenten daarbij geven, is van groot belang. “Alleen in een omgeving waarin je vertrouwen en verantwoordelijkheid krijgt, kun je groeien. Binnen de teams hebben we als medewerkers dat wederzijdse vertrouwen en vanuit die basis kunnen we dat ook onze studenten bieden. Het is mooi om te zien hoe de verschillende initiatieven die we hierin genomen hebben de afgelopen jaren zijn ontwikkeld.”
Bezinningsreis
In november 2019 heeft Sarien met een groep, onder begeleiding van Hans, een bezinningsreis gemaakt door Nepal. “Een prachtige tocht van drie weken door woeste berglandschappen met vooral veel tijd en aandacht voor bezinning en reflectie. Op mijn afgelopen veertig jaar in het onderwijs, op de groei van het Graafschap College in de afgelopen jaren en onze rol in de regio en op mijn persoonlijke ontwikkeling en groei. Een enorm indrukwekkende en leerzame tocht.” Tijdens deze reis ervaart Sarien dat het tijd is voor verdere verjonging binnen de leiding van het Graafschap College. “Ik heb na het vertrek van René van Gils in 2018 zelf ondervonden welke positieve energie Mirjam Koster als nieuwe voorzitter van het college van bestuur meebracht. Zij heeft inmiddels al enorm veel bereikt en ik kan het stokje echt vol vertrouwen overdragen aan mijn opvolger in het college van bestuur.”
Ecosysteem in regio
Als vertrekkend vicevoorzitter van het college van bestuur heeft Sarien nog wel een boodschap voor medewerkers, studenten en relaties. “We zijn in de afgelopen decennia samen met onze partners in de regio, het bedrijfsleven, de instellingen en de gemeenten, uitgegroeid tot een soort ecosysteem in de Achterhoek en Liemers. Koester dat en zorg dat die verbinding alleen maar sterker wordt. Door te blijven investeren in de gezamenlijke missie Samen.Leren.Delen.” Sarien verlaat het Graafschap College met een ‘bijzonder goed en trots gevoel’. “Leiding mogen geven aan deze krachtige en lerende organisatie is het mooiste wat er is!”
Over Hans Wopereis
De 57-jarige Hans Wopereis woont samen met zijn vrouw en twee dochters in Empe. Nadat hij zijn studie Rechten had afgerond, belandde hij naar eigen zeggen in een persoonlijke crisis. “Ik leidde meer het leven van mijn vader dan dat van mij. Die conclusie heeft me destijds aan het denken gezet: wie ben ik eigenlijk en wie wil ik zijn?” Om die vraag te beantwoorden, volgde Hans destijds onder andere de driejarige opleiding bij het ITIP. “Wat ik daar leerde over de ziel en de psyche raakte mij zo, dat ik voor het ITIP ben gaan werken. En in 2000 hebben we het bedrijf, samen met een groep van begeleiders, overgenomen en kwam ik in de directie.”Blijven reflecteren
Gevraagd naar een advies voor het Graafschap College voor de toekomst, hoeft Hans niet lang na te denken. “Blijf samen met het netwerk van bedrijven, instellingen en organisaties investeren in reflectie en verbeter daarmee steeds weer elkaars positie en kracht. Leid studenten op die weten wie ze zijn en willen zijn en wat ze willen bijdragen aan de samenleving. Maak ze bewust van zichzelf en hun rol in de samenleving. Zodat zij die kennis en ervaring kunnen meenemen als ze aan het werk gaan.”
Sarien Shkolnik
Sarien Shkolnik (63 jaar) woont samen met haar man David in Dieren. Ze is moeder van een dochter en een zoon en heeft twee kleinzonen. Lezen is één van haar hobby’s. “Al heb ik daar de afgelopen jaren door het werk niet altijd tijd voor gehad.” Ze verdiept zich graag in onderwerpen als bezinning en bezieling. “Daarom heb ik het boek van Hans ook met veel belangstelling gelezen. Ik heb roc’s als het Graafschap College altijd gezien als bron van inspiratie, groei en ontwikkeling. De waarden die in het boek beschreven staan, bieden daar mooie handvatten voor.”Bevestiging
Het lezen van het boek van Hans en de bezinningsreis door Nepal zijn voor Sarien een bevestiging van wat ze in al die jaren onderwijs heeft geleerd. “Alles draait om de studenten. Hun ontwikkeling en groei is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid en die realiseren we alleen maar als we daar samen in investeren. Ook onze partners in het werkveld. Wij leiden hun nieuwe medewerkers op, dus het is ook in hun belang dat we zorgen voor gemotiveerde jongeren die weten wat ze willen, kunnen en willen bijdragen aan de samenleving.” Hans Wopereis hoort het tevreden aan. “Geweldig dat een roc als het Graafschap College er zo mee bezig is. Ik kan dan ook alleen maar zeggen: houd dit zo vol. Het blijft belangrijk om een leven lang te leren en te ontwikkelen. Als individu, maar ook als organisatie en binnen een samenwerking. Reflecteer open en eerlijk op jezelf en elkaar en durf hierover in gesprek te zijn. Dan blijven groei en ontwikkeling ook steeds aanwezig.”
