In een organisatie is sabotagegedrag iets wat tot de regels van het spel behoort. Nieuwe medewerkers leren snel hoe ze geliefd worden en vijanden creëren. De paradox die ervoor zorgt dat het echte gesprek niet gevoerd wordt, is: ‘ik ga pas meer vertellen als ik vertrouwen heb’ en ‘ik krijg pas vertrouwen als we meer met elkaar uitwisselen’. Deze patstelling kun je doorbreken door de vormen van sabotagegedrag in het bewustzijn van de groep te brengen. Mensen gaan dan zien dat sabotage een teken is dat iets belangrijks ongezegd blijft.
Stadia van sabotagegedrag
Grapjes en sarcastische grappen
Wanneer we merken dat onze mening niet wordt meegenomen in het besluit, maken we grapjes over de beslissing en de beslissers. Hoe meer we hierdoor emotioneel geraakt zijn, des te sarcastischer worden de grappen. Dit kan uitgroeien tot een cultuur van onderonsjes, waar buitenstaanders moeilijk grip op krijgen.
Excuses en smoesjes
Excuses en smoesjes zijn niet altijd makkelijk te herkennen als sabotage-actie, omdat er altijd een element van waarheid in zit. Ook is degene die de redenen aandraagt om het meerderheidsbesluit niet uit te voeren, zich niet altijd bewust van zijn ongenoegen. We kunnen stellen dat na drie redenen om iets ondanks het besluit toch niet te doen, onze motieven eerder emotioneel dan rationeel en logisch zijn. Dan is er mogelijk in de onderstroom iets aan de hand wat aandacht verdient. Iemand kan namelijk alleen van de sabotagelijn stappen als zijn bezwaren of zorgen met betrekking tot een besluit gehoord en aan de orde gesteld worden.
Roddel
Waar mensen zijn, wordt er geroddeld. Roddelen is een heerlijke uitlaatklep voor onze emoties en gevoelens. Tijdens de koffiepauze hoor je hoe mensen werkelijk denken over een besluit. Het wordt een duidelijk signaal van sabotage, wanneer deze indirecte en informele communicatie beter functioneert dan de formele kanalen. Wanneer de werkelijke debatten plaatsvinden in de coulissen en afwijkende meningen als bedrijfsongeval worden gezien, is roddelen niet meer functioneel en schaadt het de groep als geheel. Deze dynamiek leidt tot (machts)strijd in plaats van het zoeken naar maximale oplossingen voor het grotere geheel.
Slechte of gestopte communicatie
Hiervan spreken we wanneer mensen, partijen, afdelingen en divisies niet meer met elkaar praten. Directeuren praten met elkaar via hun assistenten, ouders via hun kinderen. De verschillende groepen splitsen zich op en spreken hun loyaliteit naar hun subgroep uit. Effectief en efficiënt is het allang niet meer, maar mensen kunnen dit maanden, jaren en generaties volhouden. Een recentere vorm van een communicatiestop is om alleen nog maar via e-mail met elkaar te communiceren. Door de afstand die mensen ervaren nodigt het gebruik van e-mail uit tot het vertellen van halve waarheden.
Opzettelijk tegenwerken
Wanneer de communicatie verslechterd is, wordt het gedrag dat tegen de heersende norm of tegen het meerderheidsstandpunt ingaat, steeds openlijker. Mensen kunnen het proces saboteren door struikelblokken te creëren, onderonsjes te hebben tijdens een vergadering, of ander hinderlijk gedrag te vertonen dat tegen de stroom in gaat.
Vertragen
De dynamiek van de sabotagelijn is inmiddels steeds openlijker zichtbaar. In dit stadium laten mensen allerlei vormen zien waarmee zij het heersende standpunt kunnen vertragen, zoals agendapunten keer op keer naar de volgende vergadering schuiven, of commissies oprichten om de punten nogmaals te onderzoeken. Uiteraard kun je een onderzoek laten doen uit zorgvuldigheid, maar vanuit andere intenties of bij herhaling kan het saboterend werken.
Staken
Wanneer de vertragingstactieken niet het gewenste resultaat opleveren, namelijk dat de minderheidsstandpunten gehoord worden, stoppen mensen met deelnemen aan het team, de organisatie, de afdeling of het gezin. Dat is geen rationele afweging, maar een proces dat wordt gedreven door frustratie en onmacht. Mensen komen niet meer op de bedrijfsfeesten en teamvergaderingen worden slecht bezocht.
‘Oorlog’, vertrek, terugtrekken
Dit is het laatste stadium van de sabotagelijn. De minderheid zondert zich volledig af van de meerderheid, gaat letterlijk of mentaal weg, of trekt ten strijde en zet de tegenaanval in, al dan niet met fysiek geweld. Een voorbeeld van de aanval inzetten was te zien in de actie van boze fabrieksmedewerkers van de bandenfabriek Goodyear begin 2014. In al hun woede over de slepende herstructurering en de volgens hen te lage ontslagvergoeding namen zij twee directeuren gevangen in een vergaderruimte door deze te barricaderen met een enorm grote tractorband: ‘Al duurt het drie tot vier dagen, ze mogen niet naar buiten tot ze met een goed sociaal plan komen.’
Bron: Deep Democray
Door: Jitske Kramer
