Bij sabotage denken veel mensen aan het actief en moedwillig ondermijnen van besluiten van hogerhand door medewerkers. Leiders creëren dan door hun gedrag (conflictvermijdend, of juist erg dominant) zelf saboterende en apathische medewerkers. Eigen schuld, dikke bult. Volgens de psychologische theorieën is sabotage een conflictreactie die mensen gebruiken als ze zich niet sterk genoeg voelen om de strijd openlijk aan te gaan. Sabotage is dan een soort uitgesteld aanvallend gedrag. In Deep Democracy staat sabotage voor het gedrag dat mensen laten zien als ze zich, om wat voor reden dan ook, niet kunnen of durven uitspreken.
Steeds verder af van de bedoeling
Mensen ontwikkelen vele manieren om net niet te zeggen wat ze eigenlijk bedoelen. Sabotagegedrag komt in zoveel organisaties voor dat we zijn gaan geloven dat het normaal is. We kennen de voorbeelden allemaal: agendapunten die telkens doorschuiven, grapjes over de leiding, en wezenlijke gesprekken voeren bij de kopieermachine in plaats van tijdens het formele overleg. We maken elkaar wijs dat dit er ‘nou eenmaal bij hoort’ en berusten daarmee in een manier van doen waar niemand echt blij van wordt. Al doende raken we steeds verder af van de bedoeling van organisaties en verliezen we aan kwaliteit en onderlinge verbinding.
We zijn gaan geloven dat sabotagegedrag normaal is
Sabotagegedragingen zijn in wezen allemaal gefrustreerde pogingen om te zeggen wat gezegd moet worden. Kan dat dan anders? Jazeker. Door naar de groep als geheel te kijken in plaats van naar de afzonderlijke individuen creëer je ruimte om te luisteren naar de wijsheid die verstopt ligt onder het sabotagegedrag.
De groep als levend geheel
De meest gebruikelijke manier om naar groepen te kijken is om deze te zien als een verzameling individuen: mensen met persoonlijke belangen, individuele karaktereigenschappen en psychologische profielen. Deep Democracy stelt echter een heel andere manier van kijken voor, waarbij de groep een levend geheel van relaties tussen mensen is. Mindell (2002) noemt de bundeling van relaties de ‘levensader’ van een groep: ‘Wanneer je deze levensader ontkent en de rationele feiten en cijfers belangrijker maakt dan de gevoelens en dromen, raken mensen verveeld, uitgeput en geïrriteerd. Mensen komen niet meer naar vergaderingen, zetten zich niet meer volledig in en gaan conflicten uit de weg.’
De mens heeft de bijzondere gave om met elkaar iets te creëren waarvan niemand echt gelukkig wordt.
Paradigmashift
Dit betekent dat het niet de afzonderlijke mensen in het team zijn die zorgen voor het succes of verlies, maar de samenhang tussen alle gedragingen, emoties, gedachten en ervaringen. Ieder individu brengt een eigenheid en uniekheid mee die alleen in de samenhang en relatie met anderen tot hun recht kunnen komen. De individuele mensen zijn geen aparte eenheden, maar onderdeel van de groep, en de groep is onderdeel van ieder individu.
Als mens ben je bijvoorbeeld onderdeel van de ICT-afdeling, maar de ideeën en gedachten die leven op deze afdeling, zijn ook onderdeel van jouw manier van denken. Jij beïnvloedt de afdeling en de afdeling beïnvloedt jou. Hoewel we onszelf kunnen zien en ervaren als een aparte entiteit, gaan we tegelijkertijd op in de groep. De ideeën, gedachten en gevoelens van de groep en de individuen staan voortdurend in verbinding met elkaar en beïnvloeden elkaar over en weer, waardoor we soms niet eens meer weten wat nu van wie was. Ieders denken en handelen ontstaan in relatie en verbinding met anderen. Onuitgesproken emoties en ideeën zijn niet van de afzonderlijke individuen, maar van de groep. Ieders perspectief zit in de groep en is automatisch onderdeel van de groep. Individu en groep lopen in elkaar over. Of, nog sterker aangezet: jij bent de groep en de groep is jou.
Een mens is niet los verkrijgbaar.
Ik ben in de groep en de groep is in mij.
Ik ben in de wereld en de wereld is in mij.
Ik ben, want wij zijn.
De groep stapt in jou
Door op deze manier naar groepen te kijken maakt het niet zoveel meer uit ‘wat van wie is’; alle issues zijn immers van de groep en daarmee ook van alle betrokkenen. Je hoeft ook niet bang te zijn ‘dat je de enige bent die er zo over denkt’. Er zullen er meer zijn. Wanneer jij met al je gedachten en gevoelens in een groep stapt, stapt de groep ook in jou. Jij beïnvloedt de ideeën in de groep en de groep beïnvloedt jouw manieren van denken.
Concreet: als een groep in een machtsstrijd verwikkeld is en jij stapt die groep in, ben jij automatisch ook inzet en onderdeel van die machtsstrijd. Al jouw gedachten, gevoelens en ideeën over macht worden geactiveerd. Jij stapt in de machtsstrijd en de machtsstrijd stapt in jou. Ook als je je afzijdig probeert te houden, neem je deel aan de strijd.
De focus van Deep Democracy-leiders en -begeleiders is niet meer zozeer de kwaliteit van de personen, maar de kwaliteit van de relaties in een organisatie. Net zoals de capaciteit van je hersenen niet gaat over het aantal hersencellen, maar over het aantal actieve verbindingen. Zoals Jan Bommerez (2013) zegt: ‘Je kunt met sterke personen en zwakke relaties geen goede organisatie bouwen, maar met sterke relaties en gewone mensen wel.’
Wanneer de kwaliteit van de onderlinge relaties hoog is, kunnen we samen veel bereiken.
- Jitske Kramer spreekt tijdens het Jaarcongres Teamcoaching op 7 november 2024 over Deep Democracy, besluiten nemen, zonder te polderen en conflicten weg te poetsen. Meer informatie op jaarcongresteamcoaching.nl >
Bron: Deep Democracy
Door: Jitske Kramer
