Het moet ergens in de jaren ’90 zijn geweest, dat ik voor het eerst iets las over de noodzaak van ‘teamleren’ voor organisaties, om te kunnen omgaan met complexe vraagstukken en daarvan te leren. Peter Senge (1990) benoemde teamleren in zijn boek The Fifth Discipline als één van de disciplines van een lerende organisatie. Hij stelde: ‘Een team kan meer leren dan de afzonderlijke leden samen’ en beschreef wat daar dan zoal voor nodig is (en… dat dit er vaak niet vanzelf is).
Wetenschap en praktijk
Sinds die tijd is er steeds meer geschreven over de effectiviteit en het
leren van teams. Het werken in teams is tegenwoordig niet meer weg te denken in organisaties, aldus Karin Derksen, auteur van het boek Goed Teamwerk. Ze begint haar boek met de constatering dat teamwerk zo vanzelfsprekend is geworden, dat we er gewoon van uitgaan dat het effectief is. Terwijl dat in de praktijk vaak veel minder het geval blijkt te zijn dan we denken.
Inzichten uit wetenschappelijk onderzoek naar teamwerk dringen nog nauwelijks door in de praktijk. Dat is een gemiste kans volgens haar, want met die inzichten zouden we het werken in teams veel effectiever kunnen maken. Bijvoorbeeld door aandacht te besteden aan de condities die voorwaardelijk zijn voor goed teamwerk. En ook door soms bewust niet te kiezen voor teamwerk. De ambitie van de auteur is daarom om wetenschappelijk onderzoek naar teamwerk toegankelijk en toepasbaar te maken voor de praktijk; een ambitie waar ze met dit boek heel goed in slaagt.
Basisvoorwaarden teamwerk
In het eerste deel bespreekt Karin Derksen een viertal basisvoorwaarden,
waarbij je de vraag moet stellen of je wel voor ‘werken in teams’ moet kiezen als minimaal één van die voorwaarden niet op orde is. Denk simpelweg al aan de omvang van het team: is die groter dan tien teamleden, dan daalt het rendement van teamwerk aanzienlijk. De verhouding tussen het ‘spreken en luisteren’ van de teamleden komt dan bijvoorbeeld scheef te liggen en de mate van ‘sociaal luieren’ (oftewel: een teamlid draagt minder bij dan hij/zij zou kunnen) neemt toe.
Een andere basisvoorwaarde voor goed teamwerk is een heldere gedeelde opgave/doel, omdat dit eenduidig richting geeft aan het handelen van ieder individueel teamlid. Daarbij is het dan ook nog van belang dat teamleden onderling van elkaar afhankelijk zijn om die teamopgave te bereiken. Is die onderlinge afhankelijkheid er niet, dan wordt het overleggen en afstemmen dat gepaard gaat met werken in een team vooral ervaren als onnodige ballast, omdat je als teamlid het werk in je eentje net zo goed (en sneller) kunt doen.
Samenwerken
Zijn de basisvoorwaarden op orde, dan begint het echte samenwerken in een team. Hoe teamleden met elkaar samenwerken bepaalt voor een belangrijk deel ook de psychologische veiligheid die ze met elkaar creëren en ervaren in het team (Edmondson, 1999 e.v.). Bijvoorbeeld de vrijheid om te zeggen hoe ze ergens over denken en om kritische vragen te durven stellen, wat van belang is voor de mate waarin men in een team leert met en van elkaar.
Een ander aspect van samenwerken dat bijdraagt aan ‘goed teamwerk’ is in hoeverre teamleden elkaars verschillen (onder andere in expertise, kwaliteiten en talenten) weten te waarderen en benutten. En ook belangrijk, maar wat er in veel teamwerk – onder tijdsdruk – vaak bij inschiet: evalueren en verbeteracties afspreken. Een team leert pas als het beide doet: evalueren én actie nemen. Dit sluit mooi aan bij het model van teamontwikkelruimte, dat door Karin Derksen zelf is ontwikkeld op basis van haar promotieonderzoek: versnellen én vertragen, actiegericht én denkgericht, verbreden én focussen. Oftewel: goed teamwerk vraagt het leren balanceren tussen de twee kanten van paradoxen. Bij dit alles speelt uiteraard het leiderschap in een team eveneens een rol; daarover gaat het laatste deel van het boek.
Tips, richtlijnen en tools
Al begint het boek dan met de constatering ‘iedereen werkt wel in één en vaak zelfs meerdere teams’; zo gemakkelijk is het dus nog niet om ook echt goed teamwerk te leveren. Maar wie nu ontmoedigd is geraakt of zich afvraagt of we het dan nog wel moeten willen, dat werken in teams… Juist aan diegenen zou ik willen zeggen: lees dit boek! Want werken in teams kan geweldig leuk en vreugdevol zijn en bovendien tot resultaten leiden die de verwachtingen overtreffen. De auteur geeft heel veel praktische tips, richtlijnen en tools voor hoe je (betere) condities creëert waaronder al dat moois kan plaatsvinden in teamwerk. Niet zomaar zelf bedacht, maar gebaseerd op inzichten uit wetenschappelijke literatuur en onderzoek over ‘goed teamwerk’.
Bron: O&O
Door: Isolde Kolkhuis Tanke
Dr. Isolde Kolkhuis Tanke is hoofdredacteur van O&O, eigenaar van onderzoeks- en adviesbureau Kolkhuis Tanke/duurzaam leren in organisaties en docent aan Tilburg University.
