De literatuur beschrijft veel positieve effecten van samenwerken in allianties. Allianties hebben echter ook negatieve kanten en zullen in hun groei en ontwikkeling vaak tegen uitdagingen aanlopen.
Positieve effecten van allianties
Het meest genoemde positieve effect van allianties is het versterken van innovatiekracht dankzij het uitwisselen en bundelen van kennis. Voorbeelden hiervan zijn innovatie in landbouwtechnieken, energieopwekking en medische behandelmethoden.
Een ander positief effect is het realiseren van kostenbesparingen door de inkoopkracht te bundelen, bedrijfsprocessen op elkaar af te stemmen en distributieprocessen aan elkaar te koppelen. Luchtvaartallianties, zoals SkyTeam en Star Alliance, zijn herkenbare voorbeelden hiervan. Kostenbesparingen kunnen ook worden gerealiseerd door specifieke taken uit te besteden. Voorbeelden hiervan zijn het uitbesteden van het onderhoud aan wegen door de overheid.
Betere bedrijfsvoering
Een derde positief effect is een verbetering van de bedrijfsvoering, productkwaliteit en dienstverlening dankzij het op elkaar afstemmen van werkwijzen en het delen van informatie, kennis en ervaring. Een voorbeeld hiervan zijn kennisallianties van ondernemers binnen specifieke sectoren, evenals de uitwisseling van ervaringen tussen gemeenten als het gaat om de digitalisering van diensten. Ook gezamenlijke marketing en de introductie van nieuwe producten kunnen direct voordeel opleveren. Dankzij samenwerking in allianties kunnen bedrijven concurrentievoordeel behalen door kennis uit te wisselen, middelen te bundelen, bedrijfsprocessen op elkaar af te stemmen en risico’s te delen.
Een ander positief effect is dat samenwerking tussen publieke en private partijen bij lastige maatschappelijke opgaven betere resultaten kan opleveren. Samenwerking tussen maatschappelijke organisaties kan bijdragen aan een beter beleid, zoals blijkt uit de samenwerking tussen gemeenten, natuurbeheerders, milieuorganisaties en boeren die streven naar een duurzame landbouw. Grensoverschrijdende samenwerking van maatschappelijke organisaties kan helpen bij het vinden van oplossingen voor complexe maatschappelijke vraagstukken, zoals leefbaarheid in buurten en wijken, waarbij gemeentediensten, politie, justitie, welzijnswerk, jeugdzorg en onderwijs samenwerken.
Beluister de podcast: Allianties voor een duurzame toekomst met Jaap Boonstra:
Negatieve effecten van allianties
Allianties kunnen ook negatieve effecten hebben. Een negatief effect op maatschappelijk vlak is het maken van prijsafspraken en het ontstaan van monopolies. Een bedrijf met een monopolie kan zijn prijs hoog houden omdat de klant de dienst of het product toch moet kopen. Het bedrijf heeft dan geen prikkel om klanten zo goed mogelijk te helpen. Daarnaast kan een monopolist de markt afsluiten en leveranciers onder druk zetten. Prijsafspraken tussen bedrijven kunnen er bovendien toe leiden dat klanten een te hoge prijs betalen voor een product of dienst. Sommige allianties worden opgericht om de krachten te bundelen bij het beïnvloeden van overheidsbesluiten door te lobbyen voor een vrije markt en hun eigen winst.
Om negatieve effecten te voorkomen, zijn overheidsinstanties ingesteld die de economische concurrentie bewaken en kartelvorming, economische machtsposities en onderlinge prijsafspraken tegengaan, denk aan de Autoriteit Consument & Markt, de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit en Agentschap Telecom. Overheidsregulering kan leiden tot krachtige lobbycampagnes waarin bedrijven in een alliantie samenwerken om regelgeving te voorkomen. Soms geldt hoe meer een overheid geneigd is in te grijpen, hoe intensiever lobbycampagnes worden ingezet, hetgeen kan leiden tot de paradox van meer en tegelijkertijd slechtere regelgeving.
Samenwerking tussen organisaties kan ook uitdraaien op het onbedoeld weglekken van unieke kennis naar andere partijen in het netwerk of de alliantie. Een lastige vraag blijft dan ook wie uiteindelijk profi teert van de uitgewisselde en gegenereerde kennis.
Schaduwzijde hechte allianties
Hechte allianties blijken een schaduwzijde te hebben: na verloop van tijd worden ze instabiel en vallen ze uit elkaar omdat de betrokken partijen steeds meer geïnteresseerd zijn in hun eigen gewin. Er is sprake van opportunistisch gedrag waarbij partijen ernaar streven ten koste van een andere partij voordeel te behalen. Dergelijk gedrag kan ertoe leiden dat partners worden uitgesloten of dat leden worden verwijderd als een bepaalde partij zich de unieke kennis van een andere partij heeft
toegeëigend. Afscherming en uitzetting kunnen leiden tot het faillissement van een bedrijf en de vernietiging van kapitaal en arbeid.
In de samenwerking tussen publieke en private partijen of in hybride organisaties kunnen problemen ontstaan met betrekking tot de transparantie van kosten en baten. Er kunnen ook spanningen ontstaan tussen verschillende culturele oriëntaties. Deze spanningen kunnen leiden tot starheid en conflicten bij het realiseren van innovaties en tot ongemak bij medewerkers, managers en bestuurders die deze spanningen niet kunnen verdragen.
- Het boek Allianties voor een duurzame toekomst staat op de longlist voor Managementboek van het Jaar 2024 >>>
Bron: Allianties voor een duurzame toekomst
Door: Jaap Boonstra, Marcos Eguiguren
