In organisaties is communicatie van essentieel belang voor het bevorderen van een gezonde werkomgeving en het voorkomen en oplossen van problemen. Hoe we worden gelabeld en waargenomen wanneer we ons uitspreken heeft een grote impact op ons vermogen om openlijk en vrij te communiceren. Wat is de rol van perceptie en labels bij het aanmoedigen van open communicatie in organisaties en hoe benadrukken we voldoende het belang van het wegnemen van drempels die mensen kunnen tegenhouden om hun stem te laten horen.
Wanneer iemand zich uitspreekt of hulp zoekt binnen een organisatie, worden ze gelabeld en waargenomen op basis van hoe ze zich presenteren. Er wordt door organisaties en vertrouwenspersonen gekozen om te spreken over ‘melder’ of ‘slachtoffer’ als iemand het initiatief neemt en problemen aankaart. Deze labels hebben echter in veel gevallen een negatieve connotatie. Ook het label ‘slachtoffer’ kan leiden tot stigmatisering en een verhoogde drempel om hulp te zoeken, omdat het kan worden geassocieerd met zwakte of machteloosheid. Een ‘melder’ wordt vaak gezien als een klikspaan of de veroorzaker van problemen.
Belemmering van de dialoog
Labels kunnen leiden tot gevoelens van schaamte, isolement en zelfs wraak, opnieuw een drempel om ervaringen te delen. Het kan zelfs zo zijn dat individuen met een label worden gezien als vertegenwoordigers van een bepaalde groep met als gevolg het ontstaan van vooroordelen, discriminatie, victim blaming. In sommige situaties kan ook de verantwoordelijkheid voor het gedrag worden verminderd door mensen als ‘slachtoffer’ of ‘pleger’ te labelen. Dit kan weer leiden tot een gebrek aan verantwoording en het bagatelliseren van de ernst van het gedrag, waardoor het moeilijker wordt om effectieve oplossingen te vinden. Labels belemmeren de dialoog over gewenst gedrag omdat hiermee het gesprek wordt gericht op de personen in plaats van op het gedrag zelf. Hiermee wordt de focus verlegd van het aanpakken van de onderliggende problemen naar enkel het plaatsen van schuld en verantwoordelijkheid.
Een ‘pleger’ omschrijft een persoon die opzettelijk en herhaaldelijk schadelijk gedrag vertoont jegens anderen. Maar wanneer jouw gedrag als ongewenst wordt ontvangen is er niet altijd sprake van herhaling of opzet. Toch kiezen we ervoor om deze medewerker als ‘pleger’ te omschrijven. In sommige situaties gaat het om verschillende perspectieven op dezelfde situatie. Hierbij speelt taal een cruciale rol om een issue op te helderen en te werken aan een betere verstandshouding. Door onzorgvuldig medewerkers te labelen als ‘pleger’ heeft dit niet alleen impact op de persoon zelf, maar op de gehele organisatie. Naast emotionele stress, mentale gezondheid voor de medewerker kan het een omgeving creëren waarin wantrouwen, angst en spanningen tussen medewerkers toenemen.
Open dialoog over welzijn
Het is belangrijk voor organisaties om zich bewust te zijn van deze dynamiek en om een klimaat te creëren waarin het zoeken naar ondersteuning en of het uiten van zorgen wordt gestimuleerd en gewaardeerd, zonder dat mensen worden gestigmatiseerd. Dit kan worden bereikt door een open dialoog over mentale gezondheid en welzijn en het bieden van vertrouwelijke ondersteuning zonder oordeel. Het waarborgen van een veilige omgeving waarin medewerkers zich vrij voelen om hun behoeften te uiten zonder angst voor nadelige gevolgen. Iemand die het initiatief neemt om zorgen of problemen te bespreken is of voelt zich niet altijd een ‘slachtoffer’ of een ‘melder’. In veel situaties gaat het om iemand die ‘contact zoekt’, iemand die op zoek is naar verbinding en steun. Iemand die betrokken is bij gedrag dat als ongewenst wordt ontvangen is niet altijd een pleger. Dit gedrag kan ook voortkomen uit gebrek aan vaardigheden, bewustzijn of begrip. Het benadrukt ook dat er ruimte is voor groei en verbetering door bewustwording.
Bij een inclusieve communicatiecultuur en een open communicatie gaat het om het wegnemen van drempels die mensen tegenhouden om zich uit te spreken.
Door: Karin Bosman
