Poka Yoke houdt in het inrichten van het proces of het ontwerpen van een product op een zodanige wijze dat een fout simpelweg niet kan optreden.
Fouten maken is menselijk. De Poka Yoke-opdracht is om producten en processen zó te maken, dat een fout niet kan optreden door menselijk falen of door procesverstoringen. Poke is Japans voor (onbedoelde) fout en yoke betekent voorkomen.
De vraagstelling moet dan ook veranderd worden van ‘hoe kan ik een gemaakte fout vinden’ naar ‘hoe kan ik voorkomen dat een fout wordt gemaakt’. Dat antwoord moet in het ontwerp van het product of proces worden gevonden en niet bij handelingen van een uitvoerend medewerker. Lees hier ook: Mistake proofing
Door Poka Yoke toe te passen kunnen ook inspecties worden geëlimineerd, want waarom inspecteren als het niet fout kan gaan?
De Poka Yoke-opdracht is om producten en processen zó te maken, dat een fout niet kan optreden door menselijk falen of door procesverstoringen.
Voorbeelden van Poka Yoke
Voorbeelden van Poka Yoke zijn in het dagelijks leven te vinden.
- Bij een auto zit de tankdop met een koordje vast aan het klepje van de tank. Dat voorkomt dat men vergeet de tankdop weer terug te draaien of het klepje te sluiten zonder de tankdop erop gedraaid te hebben.
- Bij een motorfiets kan de motor niet gestart worden als de standaard nog uitstaat. Dit voorkomt dat iemand een uitgeklapte standaard wegrijdt.
- Bij een elektrische grasmaaier moet een hendel ingedrukt worden gehouden om te kunnen maaien: als er iets gebeurt wordt de handel losgelaten en stopt direct de grasmaaier.
- Bij assemblage wordt voorkomen dat een schroefje vergeten wordt, door per product het aantal benodigde schroefjes in een apart bakje aan te leveren.
Aanpak
- Beschrijf het proces en de producten die het voortbrengt.
- Bekijk, bijvoorbeeld aan de hand van eerder toegepaste methoden als FMEA, wat er allemaal fout kan gaan.
- Ga na, waar de oorzaak van die fout ligt. Daarbij kan voor het menselijk handelen de volgende indeling van oorzaken worden gehanteerd:
- vergeten;
- misverstanden;
- verkeerde of slechte identificatie;
- gebrek aan ervaring;
- eigenzinnig gedrag;
- onachtzaamheid;
- traagheid;
- ontbreken van standaarden;
- onzichtbaarheid van fout functioneren;
- opzettelijk (laten we liever buiten beschouwing, maar ja …).
- Bedenk voor de optredende oorzaken een methode, werkwijze of technische oplossing om te voorkomen dat die oorzaak nog een keer optreedt.
- Voer de Poka Yoke-oplossing in.
Opmerkingen
Deze methode wordt ook wel aangeduid met ‘fool-proof’ maken, maar dat is een onterechte classificatie. De vraag is dan ook wie als de grootste ‘fool’ zou moeten worden aangemerkt: degene die de fout maakt of degene die het product/proces zo heeft ontworpen dat die fout gemaakt kan worden?
De vraag is wie als de grootste ‘fool’ zou moeten worden aangemerkt: degene die de fout maakt of degene die het product/proces zo heeft ontworpen dat die fout gemaakt kan worden?
Het zijn vooral de voorbeelden die inspireren om Poka Yoke toe te passen. Deze voorbeelden zijn uitgebreid op het internet te vinden (zoek op poka-yoke).
Bron: 111 instrumenten voor kwaliteitsverbetering, Arend Oosterhoorn
