Voor de nieuwe editie van haar boek ‘Leiderschap is een keuze’ interviewde voormalig Management Team-hoofdredacteur Dominique Haijtema wederom wereldberoemde leiders zoals Ricardo Semler. Ook interviewde zij IKEA-oprichter Ingvar Kamprad. In dit artikel een verkorte versie van dit interview.
Hij kan het niet laten. Terwijl de bejaarde man een hotdog verorbert, loopt hij ietwat geïrriteerd door de ingang van de IKEA-vestiging in het Zwitserse Aubonne. Er staat een rij bij de hotdogstand en dat kan niet. De hotdog is tenslotte een beloning na het vermoeiende winkelen in de superdrukke zaak. Eerst lang moeten wachten voordat je kunt betalen en dan ook nog in de rij moeten staan voor een hotdog? Nee zeg.
Dit is echter geen doorsnee bezoeker. Het is niemand minder dan Ingvar Kamprad, de legendarische oprichter van het wereldberoemde meubelbedrijf IKEA (de naam is ontstaan uit zijn initialen en die van Elmtaryd, de boerderij waar hij is geboren, en het nabijgelegen dorp Agunnaryd in Zweden).
De kans is echter klein dat iemand deze multimiljardair herkent. Met zijn verfomfaaide overhemd en linnen draagtasje ziet hij er nog het meest uit als een gewone grootvader die wat spullen voor zijn kleinkinderen komt kopen.
Geesteskind
Kamprad (1926), die al sinds 1986 niet meer in de directie zit, bemoeit zich nog steeds graag met de dagelijkse gang van zaken bij zijn geesteskind. IKEA is het grootste meubelbedrijf ter wereld, met honderden winkels in 27 landen, 147.000 medewerkers, 716 miljoen bezoekers en een omzet van 28,7 miljard euro in het boekjaar 2014.
In 2015 werden er 217 miljoen exemplaren van de catalogus gedrukt, in dertig talen. De catalogus heeft daarmee de hoogste oplage ter wereld. ‘We zijn nog maar net begonnen,’ zegt de ondernemer even later tijdens het interview.
Waarom zijn mooie spullen zo vaak onbetaalbaar en daarmee alleen beschikbaar voor een beperkt deel van de samenleving, vroeg Kamprad zich als kersverse ondernemer af. Zo ontstond de levenslange overtuiging en missie dat iedereen in de wereld recht heeft op betaalbare meubelen.
Het goede voorbeeld geven
Er mogen dan tientallen publicaties over het succes en geheim van IKEA zijn verschenen, voor Kamprad zelf is het allemaal heel simpel. Leiderschap is het goede voorbeeld geven, naar je medewerkers luisteren en proberen hen te motiveren. Simpel is wel zo makkelijk. Waarom ingewikkelde productcodes onthouden als je de producten ook gezellige namen kunt geven?
Wie niet Zweeds is, kan een plek in de raad van bestuur van IKEA wel vergeten. In ieder geval zolang Kamprad nog leeft. Hij spreekt nauwelijks andere talen dan Zweeds. Voor een gesprek moet hij vertrouwen op zijn persoonlijke assistent, die tijdens het interview veelvuldig als vertaler optreedt. Voor iemand met dyslexie, weinig financiële kennis en een jarenlange verslaving aan alcohol – dankzij de vele zakelijke contacten in Polen – heeft hij het ver weten te schoppen. Zijn scherpe handelsinstinct liet Kamprad, die al op vijfjarige leeftijd begon met het handelen in lucifers, in ieder geval nooit in de steek.
Leiderschap ontwikkelen
‘Er verscheen een onderzoek van een businessschool waaruit blijkt dat leiderschap niet alleen gaat over cijfers, maar over mensen. Het gaat over het hart van je medewerkers. Dat is waar de wereld nu op zit te wachten. Mensen zijn geen nummertjes. Zij willen zich gewaardeerd voelen en belangrijk. Op bedrijfsbezoeken ga ik bijvoorbeeld naar de kantine en praat met oudere vrouwen die daar schoonmaken. Ik maak duidelijk dat IKEA nergens zou zijn zonder hun inspanningen. Ik probeer elke medewerker duidelijk te maken dat hij ertoe doet.’
‘Ik vind dat de meeste leiders tegenwoordig te veel op hun kantoor zitten. Ik bezoek nog zo’n 25 keer per jaar vestigingen en ontmoet dan tussen de tweehonderd en driehonderd medewerkers. Ons bezoek begint om half zes ’s ochtends en dan praten we bijvoorbeeld met vrachtwagenchauffeurs over of ze wel een kopje koffie krijgen aangeboden als ze de hele nacht hebben gereden om spullen bij ons af te leveren. We zijn tenslotte allemaal mensen en wij proberen dit te respecteren. Dat doen we niet alleen om aardig te zijn, maar ook omdat we weten dat medewerkers dan beter hun best doen.
Op de werkvloer
Ook zijn al onze managers verplicht om minimaal een week per jaar op de werkvloer te werken. Bij IKEA is de werkvloer de beste universiteit. Daar leer je alles over de business wat je moet weten. We staan op die manier dicht bij de realiteit en leren alles over klanten. Een fout op papier zegt niet zoveel, maar als je een tafel van slechte kwaliteit in je handen hebt en een boze klant te woord moet staan, onderneem je onmiddellijk actie.’
Is er ander leiderschap nodig in de 21ste eeuw? ‘Jazeker. Nu zijn er zo veel bedrijven die unieke dingen proberen te doen. Het is veel moeilijker je te onderscheiden. Bedrijven besteden inmiddels meer aandacht aan hun medewerkers en proberen hen te begrijpen en gelukkig te maken. Bedrijven beseffen nu veel meer dat het van groot belang is dat medewerkers het gevoel hebben dat ze ertoe doen.’
‘Maar het verschilt natuurlijk per land. Frankrijk is heel hiërarchisch, terwijl wij bij IKEA al sinds jaar en dag proberen helemaal geen hiërarchie te hebben. Dat is niet altijd makkelijk, omdat we bijvoorbeeld ook in Duitsland met een zeer hiërarchische cultuur te maken hebben, waar je gewoon u zegt en een pak draagt. Zij moesten erg wennen aan de informele omgang bij IKEA. Maar inmiddels zijn ze aan onze Zweedse cultuur gewend.’
Dit is een verkorte voorpublicatie van ‘Leiderschap is een keuze – Leren van de beste denkers en doeners’, verschenen bij uitgeverij Business Contact en is onder meer te bestellen bij Managementboek.nl.
