Dennis Daems: Het einde van hoogopgeleid werk

Dennis Daems is marketing strategist bij Eiffel en co-creator van Business Models for Teams. Hij houdt zich al enkele jaren bezig met robotisering van werk. Niet de robots die aan de lopende band 100 keer per uur dezelfde handeling uitvoeren, maar de slimmere variant die de strijd aangaat met hoogopgeleid werk. De bot die je niet altijd ziet en toch vaak recht voor je zit. Betekent de komst van de robot het einde van hoogopgeleid werk, of ben jij een chef? Dennis Daems is een van de key-note sprekers van het 12e Jaarcongres Procesmanagement.

Laaggeschoold werk automatiseert al sinds de jaren twintig en kreeg een echte vlucht in de tweede helft van de vorige eeuw, met moeilijke struggles als stakingen, protesten en vakbonden in opstand. Nu staan de hoogopgeleiden ook voor de grand-première van zo’n moment. Inclusief je te gekke studietijd en je klassieke rechten- of financiële opleiding met dito studieschuld. Uit onderzoek van ING België blijkt dat de accountant 95,67% kans maakt geautomatiseerd te worden. En een rechter 52,0%. Toch zijn de mensen die ik spreek vooral bezig met het werk van vandaag. En niet met de look & feel van het werk van morgen, laat staan overmorgen. Hoogopgeleiden hebben die verandering nog niet echt door. Of knijpen liever hun ogen dicht, kijken de andere kant op en duimen dat het overwaait. Het gemiddelde IQ is in Nederland 100. Dat is de massa. De massa doet werk dat vandaag geautomatiseerd wordt. En de groep daarboven, de hoogopgeleiden, is morgen aan de beurt. En wat betekent dat voor het businessmodel van onze maatschappij als zulke grote groepen ‘out of bounce’ raken? Maar dat is ook een heel ander verhaal.

Leren voor 2030

Wanneer ik deze bewegingen doortrek naar de écht jonge mensen, dan vraag ik me af wat we jonge professionals, studenten, jongeren, pubers, kinderen en peuters eigenlijk aanleren voor het werk en leven van morgen en overmorgen. Veel van de huidige opleidingen ontstonden in een totaal andere tijd en ander landschap van arbeid. Zoals mister Space-X het zo mooi zegt:

‘Parents raise you with 30 year old software. So design, beta test and update your own brain software.’ – Elon Musk

Dat geldt ook voor onze opleidingen. Want het gaat niet om het gebruik van een paar tablets in de klas of een interactief scherm in de groep. Dat zegt op zijn best iets over de leermethode. Het moet gaan over het leerdoel en het gedrag dat daarvoor nodig is. Wat hebben mensen nodig die in 2030 of zelfs 2040 op de arbeidsmarkt komen? En welke talenten moeten we daarbij koesteren en oppoetsen? Waarom leren we voor de wereld van gisteren en op zijn best vandaag of vanavond? We moeten leren voor de wereld van morgen en overmorgen. En iedere dag opnieuw. Want overmorgen komt met de snelheid van de Wet van Moore op ons af.

Minder werk. Wel leuker

Een ander probleem dat ik zie en voel, krijg ik in mijn hoofd ook maar niet positief dichtgerekend of -beredeneerd. Sommige experts en trendwatchers zeggen namelijk dat er door die slimme automatisering alleen maar meer, leukere, interessantere banen bijkomen. Ja, je leest het goed. Meer banen zeggen ze. Ik begrijp dat echt totaal niet. Ik kan wel bedenken dat er heel leuk, uitdagend en zeker en vast heel interessant werk ontstaat. Maar wel minder. De aankoop van Whatsapp door Facebook bewijst mijn gedachtegang ook. 13,8 miljard euro betalen voor een organisatie met 52 werknemers klinkt niet als méér leuker werk. Dat klinkt wel als leuk werk, maar wel minder. Toch moet er een kans liggen voor ons. En er ligt ook echt wel een kans. Voor ons allemaal. Die kans ligt in het verschil tussen het zijn van een kok of een chef. Ik leg het je hieronder uit.

Kok of chef

Een kok is iemand die volgens een receptenboek kookt. En een aardige kok die gaat zelfs wat verder en speelt met wat kruiden en ingrediënten maar blijft binnen de lijntjes van het recept. Een goede kok hanteert misschien zelfs een eigen stijl en maakt nieuwe variaties op het bestaande recept. Maar dan de chef. Een chef creëert nieuwe recepten. Hij bedenkt de kapsalon.

‘Being a chef isn’t being like Elon Musk – It’s being yourself.’ – Tim Urban

Nu terug naar je eigen werk. Op een schaal van 1 tot 10 waarbij de 10 de diehard-sterren-chef is en de 1 de recepten-kok. Hoe scoor jij zelf op die schaal? En hoe scoren de volgende vijf mensen die je ontmoet? En betaal je hen als kok of als chef? De meeste mensen neigen zich by the way wat hoger te scoren dan ze werkelijk zijn. Dus check dat even. Van belang is dat we in ieder geval opschuiven – en steeds sneller – richting het terrein van de chef.

Nu terug naar je eigen werk. Op een schaal van 1 tot 10 waarbij de 10 de diehard-sterren-chef is en de 1 de recepten-kok. Hoe scoor jij zelf op die schaal?

En juist dát moeten we leren op de scholen, opleidingen en trainingen omdat daar het nieuwe businessmodel van onze wereld zit. Hoe leer je creativiteit aan, vind je dingen uit, maak je iets nieuws en help je daarmee mensen. Dat is waar wij naar op zoek moeten. En snel. Very very snel.

Automatiseringskans van jouw job

Mocht je nieuwsgierig zijn wat jouw automatiseringskans is. Check dan dit onderzoek van de ING België en zoek je job even op. Als je onder de 10% kans zit, leun dan maar lekker comfortabel achterover en blijf dromen over het chef-schap. Zit je tussen de 10% en 50%, stippel je route uit naar het chef-schap. Je hebt er nog de tijd voor. Zit je op meer dan 50% kans? Dan is mijn absolute boodschap aan jou: word een chef. Nu. En snel. En doe dat vooral in het gebied waar je interesse ligt als dat niet je huidige werkgebied is. Want in dat gebied gaat alles makkelijker. Dennis Daems is marketing strategist bij Eiffel en co-creator van Business Models for Teams. Hij coacht en begeleidt individuen en teams en helpt ambities van organisaties en mensen blootleggen en waarmaken. ZIjn achtergrond ligt in de sociaal-organisatorische bedrijfskunde, marketing en het ondernemerschap. Hij is een van de sprekers van het 12e Jaarcongres Procesmanagement.