Emoties zijn bepalend voor de kwaliteit van ons leven. Ze spelen een rol in ieder menselijk contact. Emoties kunnen opbouwend en evengoed verwoestend zijn en ontstaan altijd vanuit een positieve intentie, namelijk ons (onbewuste) overlevingsgedrag. Emoties zorgen dat we adequaat reageren, maar ook dat we soms reageren op een manier waar we achteraf veel spijt van kunnen hebben. Wij nemen onze beslissingen op basis van wat wij denken dat ons gelukkig, verdrietig of boos maakt. We kiezen voor activiteiten op basis van onze gevoelens en onze emoties zijn direct verantwoordelijk voor ons geestelijk en lichamelijk welbevinden. Het verzeild raken in een conflict is voor veel mensen een ingrijpende emotionele gebeurtenis.
Niet bewust van invloed emoties
Over het algemeen zijn wij ons niet bewust van de invloeden van onze emoties op de beslissingen die wij nemen. Toch vormen emoties de aanzet tot gedrag en zijn grotendeels bepalend voor hoe wij de wereld en daarmee ook het conflict beleven en vormgeven.
Conflicten en emoties zijn dus nauw met elkaar verbonden. Conflicten treden op als partijen ervaren dat hun doelen, belangen of waarden met elkaar botsen en zij hun acties over en weer zien gedwarsboomd. Een conflict is een botsing van waarheden die niet in één verhaal passen. Conflicten roepen emoties op omdat een aanslag wordt beleefd op iets waar we belang aan hechten.
Emoties zetten aan tot handelen en in verzet komen tegen wat wij ervaren als een inbreuk op onze doelen, belangen en behoeften. In die zin zijn emoties aanjagers van conflicten en bepalend voor de dynamiek van het conflict zelf.
Conflictvaardigheid
Conflictvaardigheid is te ontwikkelen. Erkende mediators zijn bij uitstek opgeleid en getraind om conflictvaardig met conflicten en (heftige) emoties om te gaan. Als de mediator de emotie kan herkennen, biedt dit extra diepgang tijdens het mediationproces. Natuurlijk kan ook een mediator geen gedachten lezen en ook gaat de mediator niet over de waarheid waarvoor iedere partij afzonderlijk kiest. Emotieherkenning is een opmaat tot een vraag aan de betreffende partij of de gesignaleerde emotie klopt. Zo zal een beslissing uit angst anders uitvallen dan een beslissing uit woede. Bijvoorbeeld het toegeven van zaken tijdens de onderhandelingen vanuit angst in plaats vanuit vrije wil. Of het afzien van bepaalde zaken vanuit schuldgevoel.
Beluister onze podcast over conflictvaardigheid met Jan Plevier en Frank Emmelot
Hoe ieder voor zich deze emoties ervaart, is erg persoonlijk. Bij de ene persoon overheerst uitbundigheid in woede, angst of verdriet en bij de ander zijn deze emoties soms nauwelijks waar te nemen en lijkt het alsof men het conflict bijna onverschillig ondergaat. Het probleem ligt niet in de emotie zelf; de emotie mag er immers gewoon zijn en vanuit het onderbewuste heeft de emotie altijd een positieve intentie. Het probleem ligt in de gepastheid van de emotie in het moment en de expressie daarvan.
Emoties worden makkelijk verkeerd geïnterpreteerd
Emoties kunnen makkelijk verkeerd geïnterpreteerd worden. Angst kan gelezen worden als bijvoorbeeld schuld of verdriet. Nadenken met een diepe frons kan gelezen worden als boosheid of woede. ‘Expressies’ – gezichtsuitdrukkingen zonder dat hier een emotie aan ten grondslag ligt – kunnen gelezen worden als emoties en emoties als expressies. Juist het verschil in de emotionele beleving tussen de partijen kan maken dat het mediationproces moeizaam verloopt. Door de verschillen voelt de één zich niet door de ander gekend en begrepen en omgekeerd is dat ook zo.
In de praktijk werkt de mediator vaak met een falende en ineffectieve interactie tussen partijen. Interpersoonlijke waarden lijken overschreden te zijn waardoor men in een conflictsituatie is geraakt. Hierdoor ontstaat er doorgaans een hevige emotionele uiting die de oplossing van het conflict in de weg kan staan.
Emoties vertellen – verbaal en non-verbaal – dat wat daadwerkelijk bij partijen speelt. Mensen zijn echter niet altijd genegen direct hun emoties te tonen. Onze natuurlijke (onbewuste) reactie is weg te blijven van onveiligheid en nare gevoelens, en met ons denkvermogen zaken zo te beredeneren dat ze beter en aangenamer aansluiten bij het comfortabel en veilig voelen.
Bron: Conflictvaardig op het werk
Door: Jan Plevier, Frank Emmelot
