Fouten maken. Het is een onderwerp dat iedereen raakt — van leiders en teams tot individuen die streven naar groei. We horen vaak de uitspraak “fouten maken mag”, maar wat betekent dat écht in de praktijk? Is het een vrijbrief om risico’s te nemen, of een loze kreet die vooral druk wegneemt zonder dat er echt iets verandert? Organisaties die leren van fouten zijn aantoonbaar innovatiever, veerkrachtiger en succesvoller. Maar dat vraagt om méér dan clichés: het gaat om psychologische veiligheid, slim omgaan met mislukkingen en de moed om open te zijn over wat er misgaat.
1. Is ‘fouten maken mag’ echt een uitnodiging of lege retoriek?
Hoewel psychologische veiligheid vaak gepaard gaat met de moedige uitspraak fouten maken mag, is dit volgens meestal geen effectieve boodschap. Veel mensen – zeker perfectionisten – weten niet hoe ze op een constructieve manier met fouten moeten omgaan. De slogan blijkt dan vooral een lege huls, en het is veel zinvoller om veerkracht te ontwikkelen en aan te leren hoe je lessen uit fouten kunt trekken.
2. Fouten als bouwstenen van succes
Thomas Edison bouwde dankzij de steun van zijn vader én talloze mislukte pogingen uiteindelijk de gloeilamp. Deze casus onderstreept dat fouten niet alleen onontkoombaar, maar zelfs essentieel zijn voor innovatie en doorbraken.
Daarnaast toont onderzoek van sociaal psychologe Cathy van Dyck aan dat organisaties die open zijn over fouten beter presteren dan diegenen die fouten onderdrukken. In Nederland lijkt falen onderhevig aan een taboecultuur waarin schuld en oordeel centraal staan — een cultuur die leren juist afremt.
3. Fouten stimuleren innovatie — mits je ze durft te laten gebeuren
Onderzoek in de publieke sector, uitgevoerd door een studente van de Universiteit van Amsterdam, wijst uit dat een te sterke focus op het vermijden van fouten tot inactiviteit kan leiden. Ideeën blijven ongebruikt, wat innovatiekracht schaadt. Organisaties worden juist geholpen door niet alleen te zoeken naar best practices, maar ook te leren van “bad practices”.
4. Slim falen: meten en leren met ROF
Julian Birkinshaw en Martine Haas introduceren het concept Rendement op Falen (ROF): een methode om fouten niet louter te incasseren, maar er waarde uit te halen. Door zowel investeringen als opbrengsten (bijvoorbeeld kennis, klantinzichten, teamontwikkeling) systematisch te evalueren, wordt falen meer productief. Daarnaast is het cruciaal om geleerde lessen breed te delen binnen de organisatie.
5. Psychologische veiligheid: de poort naar leren en durven
Psychologische veiligheid, zoals geformuleerd door Amy Edmondson, betekent dat teamleden zich vrij voelen om risico’s te nemen, fouten toe te geven en hulp te vragen. In zo’n omgeving wordt falen niet gezien als falen, maar als experimenten met leermogelijkheden.
Google’s onderzoek bevestigt dit: psychologisch veilige teams zijn zowel leerzamer als beter presterend, alhoewel inzoomen per team cruciaal is omdat het niet automatisch in alle teams gelijk is.
Om deze veiligheid te bevorderen:
- Investeer vroeg in vertrouwen — bouw een zogeheten ‘vertrouwensrekening’ op door waardevolle loopbaangesprekken.
- Vermijd schuldtaal — focus op leren en voortgang, niet op wie er fout zat.
- Toon empathie, laat frustraties zakken, en geef ruimte voor oplossingsgericht communiceren.
6. Preventie boven reactie: proactieve veiligheid
Een cultuur die alleen reageert op fouten via formele meldingen (meldpunt, schuldaanwijzing) creëert reactieve chaos. In plaats daarvan moet psychologische veiligheid proactief worden geborgd via goede gesprekken, een vertrouwenspersoon die niet alleen reageert maar ook signaleert, en leiders die faalverhalen normaliseren.
- Meer weten over Psychologische Veiligheid? Doe mee aan onze collegereeks. Klik hier voor meer info >>>
Beluister de Boom Management Podcast: Superfalen
Door: Redactie Boom Management
