Naast het werken aan psychologische veiligheid is het voor effectieve teams belangrijk om te leren hoe je kunt leren van fouten en tegenslag. In het boek De Perfectieparadox kun je lezen dat een belangrijk deel van veiligheid ontstaat door fouten te normaliseren, zodat het voor iedereen helder is dat fouten erbij horen. Maar dat betekent niet automatisch dat iedereen vanzelf op een goede manier met fouten kan omgaan. Het loont absoluut de moeite om met je team te leren welke stappen er nodig zijn om de juiste les te leren van de fouten die worden gemaakt.
Een lege huls
In veel organisaties hoor je de slogan: fouten maken mag. Of zelfs: fouten maken moet en is nodig. Dat past goed in dat idee van psychologische veiligheid. Maar in de meeste gevallen weten mensen helemaal niet hoe ze goed met fouten moeten omgaan. En dan kun je wel zeggen dat fouten maken mag en erbij hoort, maar de meeste mensen mogen helemaal geen fouten maken van zichzelf. De quote ‘fouten maken mag’ is dan eigenlijk onzin en een lege huls. En dat geldt zeker voor perfectionisten.
Drie stappen voor wanneer je een fout ontdekt
Bij die uitspraak en uitnodiging ‘fouten maken mag’ hoort een nadrukkelijke focus op het ontwikkelen van veerkracht. Hoe ga je om met de fouten die je maakt, met de emotionele reactie die dat oproept? En hoe zorg je dat je de juiste les leert van wat er is gebeurd? Het goede nieuws is dat je veerkracht kunt ontwikkelen en dat dit bestaat uit een proces met drie stappen die je kunt doorlopen op het moment dat je een fout ontdekt, met tegenslag te maken hebt of een mislukking onder ogen moet zien.
1. Gevoel herkennen
Hoe vaak je ook een fout maakt of een tegenslag te verwerken krijgt, het blijft ongemakkelijk en onprettig. Voor iedereen, en zeker ook voor perfectionisten, is het nou eenmaal leuker om succes te hebben en iets goeds te verwezenlijken. Als iets misgaat, roept dat altijd emoties op, of je je daar nu van bewust bent of niet. Je voelt teleurstelling of frustratie of schaamte of boosheid. Wat het ook is dat je voelt, die emotie is een reactie van ons menselijk systeem op iets wat in onze leefwereld gebeurt. Een heel logisch gevolg dus, dat ons informatie kan geven over wat er plaatsvindt en wat dit met ons doet.
Beluister de Boom Management Podcast: Emoties doe je maar thuis met Marjon Bohré
Veel mensen zien hun emoties echter niet als waardevolle informatiebron, maar als onhandige verstoringen van het dagelijks leven. Emoties en werk lijken zelfs vaak erg lastig samen te gaan. Emoties zijn soms ongemakkelijk, en liever hebben we dat mensen dat maar thuis verwerken en privé houden. Bovendien worden mensen niet of slecht getraind in het effectief omgaan met emoties, zeker op het werk. En de ervaringen die je hebt met emoties op het werk zijn misschien ook niet altijd positief. Denk aan heftige reacties, boos worden of in tranen uitbarsten. Dat maakt het wel begrijpelijk dat emoties geen duidelijke plek krijgen in het werkende leven.
Als je echter wilt leren van fouten en veerkracht wilt vergroten, is de eerste stap om stil te staan bij het gevoel. Wat ervaar je? Waar duidt dat op? Welk gevoel is dit? Uit steeds meer onderzoek blijkt dat het effectief omgaan met emoties ons mentaal sterker maakt. Sociale wetenschappers zoals Susan David, Marc Brackett, Kristin Neff en Brené Brown tonen allen aan dat mensen die leren omgaan met hun emoties, uiteindelijk beter in staat zijn om effectief gedrag te vertonen. De eerste stap in dit veerkrachtproces is dan ook om je bewust te worden van het emotionele effect dat ontstaat na het opmerken van een fout of het ervaren van tegenslag. Voel het, ervaar het, geef de emotie een naam. En als het kan, spreek erover met een teamlid, een collega. Je gevoel onder ogen zien is de eerste stap.
2. Gedachtepatroon observeren
Ons menselijk brein is in staat om met beperkte informatie tot fantastische resultaten te komen. Ideeën bedenken, oplossingen verzinnen, inspirerende verhalen vertellen, dat zijn allemaal geweldige uitkomsten van wat onze hersenen vermogen. Kijk maar eens naar onderstaande zin en je ziet waarschijnlijk snel wat er staat. En dat terwijl een deel van deze tekst écht niet is wat jouw brein ervan maakt.
D3Z3 M3D3D3L1NG L44T J3 213N T0T W3LK3 GR0T3 PR3ST4T135 ON23 H3R53N3N 1N 5T44T 21JN.
Het is geweldig dat ons brein dit kan. Maar het draagt ook een groot risico in zich. Ons brein is namelijk vooral gericht op het construeren van een coherent verhaal, meer dan of dat verhaal feitelijk helemaal juist is. En dit interpreteren van gebeurtenissen vindt aan de lopende band plaats. Als een collega zijn wenkbrauw optrekt wanneer jij een presentatie houdt, dan denk je wellicht: het zal wel niet zo interessant zijn. Als je een fout maakt in een berekening, dan is je redenering misschien: ik ben ook niet goed in getallen. Je gedachten beginnen direct met het bedenken van een verhaal dat de logische verklaring is voor de fout die je maakt of de tegenslag die je ondervindt. Dat kan tot gevolg hebben dat je conclusies trekt die helemaal niet helpen bij het leren van fouten
en het omgaan met mislukkingen. ‘Ik ben niet goed in getallen’ leidt er dan mogelijk toe dat jij projecten waar voor gerekend moet worden liever uit de weg gaat, uit angst om te falen. Niet echt een manier om jezelf te ontwikkelen.
Wees alert
De tweede stap in het veerkrachtproces is dan ook om heel alert te zijn op je gedachtepatroon en de automatische piloot die aan het interpreteren slaat. Wees je steeds bewust van deze vragen: wat zijn de feiten? Waar ben ik echt helemaal honderd procent zeker
van? En wat is misschien niet waar in dit verhaal?
Dit is een belangrijk element om met elkaar te onderzoeken in je team. Ondervraag elkaar dus over het automatische gedachtepatroon dat ontstaat. Ga als een detective op onderzoek uit: wat weet je zeker? En wat heb je erbij bedacht?
3. Gedrag bepalen
Als je tijd hebt genomen om je gevoel waar te nemen en je gedachten te observeren, dan ben je beter in staat om je gedrag te bepalen. Let op: tot nu toe heb je nog niets gedaan. Snel in de actiestand komen is vaak niet de beste reactie op fouten en mislukkingen. Er zijn natuurlijk situaties waarin je niet moet aarzelen en meteen moet overgaan tot handelen. Maar over het algemeen is dat alleen noodzakelijk in levensbedreigende situaties. In verreweg de meeste gevallen in het werkende leven is er ruimte om stil te staan bij wat er gebeurt en na te denken over wat nu de beste stap is. Neem dus de tijd om te verwerken wat er is gebeurd, om daarover met elkaar van gedachten te wisselen en pas daarna te bepalen wat de beste volgende stap is.
Die beste volgende stap kun je goed baseren op de combinatie van het gewenste toekomstige doel en de waarden die je nastreeft. Eerder las je al hoe helpend het kan zijn om je persoonlijke waarden te formuleren. Veel teams hebben ook kernwaarden geformuleerd die hun handelen een richting geven. In deze derde stap vraag je je af: wat willen we als team bereiken en welke waarden willen we als team in dat proces in de praktijk brengen? Door met elkaar een antwoord te geven op deze vraag nádat je (heftige) emoties hebt verwerkt en belemmerende gedachten hebt losgelaten, kun je maximaal gebruikmaken van alle potentieel goede ideeën in je team.
Bron: De perfectieparadox
Door: Marjon Bohré-den Harder
