Ervaring lijkt een betrouwbare leidraad te zijn. Maar soms laat onze ervaring ons erin tuinen in plaats van ons te helpen. Lang niet alles wat je uit je ervaringen leert, klopt.
Natuurlijk kan ervaring een positief en soms zelfs doorslaggevend element zijn bij het analyseren van situaties en issues en het nemen van beslissingen. Maar er zijn haken en ogen. Het probleem is dat we het verleden bezien door bepaalde filters, en dat die filters onze perceptie verstoren. Dat leidt tot bias bij de interpretatie van onze ervaring. Wat op zijn beurt weer maakt dat de analyses, beoordelingen en beslissingen, die we op grond van die interpretaties maken, vaak onjuist zijn. Met name drie filters zetten ons op het verkeerde been.
- We focussen op wat we zien
De bedrijfsomgeving richt ons op resultaten die we kunnen waarnemen, met name op successen. Dat heeft vervelende gevolgen: we bestuderen niet de processen die tot de uitkomsten hebben geleid, we onderschatten de rol van het toeval, veranderen strategieën om verkeerde redenen en we belonen het oplossen van problemen in plaats van het voorkomen ervan.
Dit zijn de remedies:
– Bestudeer vooral de mislukkingen.
– Evalueer het proces dat tot een besluit heeft geleid.
– Leer van near-misses – mislukkingen die er als een succes uitzien, louter omdat ze geen ernstige consequenties hebben.
– Beloon mensen die voorkomen dat er problemen optreden.
2. Onze adviseurs censureren wat ze ons vertellen
Zelfs als je niet omringd bent met louter ja-knikkers is de organisatiedynamiek vaak zodanig dat de mensen om je heen informatie censureren en selecteren. Gevolgen: je hebt geen juist beeld van je strategische competentie, iedereen voelt zich gedwongen om het met de groep eens te zijn, en de groep wordt minder creatief.
Dit is hoe je het voorkomt:
– Zet een braintrust op met uiteenlopende zienswijzen over strategische kwesties.
– Zoek een vertrouweling die het met je oneens is.
– Creëer veilige, anonieme rapporteerkanalen.
3. We overwaarderen ons redeneringsvermogen
We baseren ons op gebrekkige herinneringen, beperkte ervaring en de foute aanname dat de toekomst op het verleden zal lijken. Daar komt nog bij dat we focussen op aanwijzingen die onze opvattingen bevestigen en negeren wat niet in ons straatje past. Dat heeft nare consequenties: we zien patronen die er helemaal niet zijn, we proberen dingen te voorspellen die niet voorspelbaar zijn, en onverwachte gebeurtenissen worden niet als kansen gezien maar als obstakels.
Dit zijn de remedies:
– Zoek actief naar bewijzen die het tegendeel aantonen.
– Laat je niet in de kaart kijken door externe deskundigen, zoals consultants, zodat die niet in de verleiding kunnen komen om je te vertellen wat je wilt horen.
– Zoek naar signalen die wijzen op gebeurtenissen die je missie in gevaar kunnen brengen.
– Werk meerdere scenario’s uit.
– Erken de rol van de geluksfactor.
Laat je er niet tussen nemen
Er zijn zes technieken om jezelf in bescherming te nemen tegen de valkuilen waar je als gevolg van je ervaring in dreigt te lopen:
1. Onderzoek mislukkingen en de processen die tot het falen hebben geleid. Nog een optie: voer beslissingsevaluaties uit waarbij de onderliggende processen worden geanalyseerd.
2. Mis je near-misses niet. Near-misses zijn resultaten die er als een succes uitzien omdat ze geen ernstige consequenties hebben, maar die in feite een mislukking zijn. Zet rapporteerkanalen op waar mensen anoniem en veilig melding kunnen maken van dingen.
3. Zet sterk in op preventie. Een potentieel probleem herkennen vereist een geheel andere aanpak dan een feitelijk probleem oplossen. Sta mensen toe om hun zorgen te uiten over operaties van het bedrijf. De incentivemechanismen van veel bedrijven stimuleren juist dat mensen hun mond houden.
4. Verschil van mening. Zoals Peter Drucker zei: de eerste regel van het nemen van beslissingen is dat je alleen een beslissing neemt als er verschil van mening is. Beslissers moeten met veel perspectieven worden geconfronteerd – inclusief kritische feedback.
5. Zoek naar materiaal dat je intuïties weerlegt. Vraag jezelf af hoe je erachter kunt komen dat je het in feite mis hebt. Stel je bijvoorbeeld voor dat je een jaar verder bent en dat dingen niet hebben uitgepakt zoals je hoopte. Vraag je vanuit dit punt af hoe dat heeft kunnen gebeuren.
6. Laat je focus los. Als je te sterk focust op een issue of een taak, of op je ervaring die er volgens jou het meest toe doet, is het onvermijdelijk dat je onverwachte kansen gaat missen. Sta open voor het onverwachte. Houd je blikveld breed. Omarm serendipiteit.
Bron: Management Executive, juli/aug 2015
Harvard Business Review, May 2015
