De kracht van expressief leiderschap

Waarom het telt en hoe jij het meester wordt

In een wereld die steeds meer polariseert, waarin we geconfronteerd worden met grote maatschappelijke uitdagingen, waar mensen hunkeren naar verbinding en de menselijke maat, is het cruciaal dat leiders hun rol versterken. Dit tijdperk vraagt van leiders om expressief te zijn, om niet alleen met woorden maar ook met daden, emoties en authenticiteit te leiden. Zelfexpressie, het uiten van emoties, ideeën of gedachten via diverse kanalen, is niet alleen een kunstvorm maar ook een essentieel aspect van effectief leiderschap. Dat wordt dan expressief leiderschap

De manier waarop artiesten zoals Bono, Taylor Swift, Lady Gaga en Beyoncé hun expressieve kracht gebruiken om maatschappelijke thema’s aan te snijden, illustreert de impact van expressiviteit. Zij gebruiken hun podium niet alleen voor artistieke expressie maar ook om een dialoog over belangrijke thema’s te stimuleren. Dit toont aan hoe krachtig expressie kan zijn in het vormgeven van publieke opinie en het initiëren van verandering.

Visie communiceren

Dit fenomeen van expressiviteit is echter niet exclusief voor de kunst- en muziekwereld. In een tijd waarin het vertrouwen in de samenleving wankelt en de roep om authentiek, bezield leiderschap luider klinkt dan ooit, staat expressief leiderschap in de schijnwerpers. Het gaat hierbij niet alleen om het uiten van emoties of persoonlijke overtuigingen; het gaat om het vermogen om maatschappelijke visie en waarden op een overtuigende, authentieke manier te communiceren die resonantie vindt bij anderen.

Veel leiders beheersen de rationele en verbale aspecten van hun rol, maar schieten tekort in het overbrengen van een inspirerend verhaal dat diepgeworteld is in hun kernwaarden en overtuigingen. Hierdoor blijft de communicatie van veel leiders nog ingetogen, waardoor hun potentieel om werkelijke impact te genereren, niet volledig wordt benut.

Het omarmen van expressief leiderschap kan de verbinding, creativiteit en transformatie binnen organisaties en gemeenschappen aanzienlijk versterken. Het stelt leiders in staat om niet alleen op inhoud te communiceren, maar ook met passie, inspiratie en authenticiteit. In dit artikel verken ik waarom expressief leiderschap belangrijk is en hoe je als leider je expressiviteit kan vergroten.

Expressief leiderschap raakt en verbindt

In een recente uitzending van het actualiteitenprogramma Buitenhof, bood Derk Sauer, voormalig hoofdredacteur van de Moscow Times, een ontnuchterend perspectief op het verslechterende politieke klimaat in Rusland en de tragische moord op de prominente oppositieleider Alexei Navalny.

Tijdens het gesprek werd een aangrijpende video getoond waarin Navalny reflecteerde op zijn eigen mogelijke dood als mogelijke consequenties van zijn strijd voor democratie in Rusland. Het was op dit moment dat Sauer, overmand door de realiteit van de situatie, een moment van onvervalste emotionele expressie toonde. Diep geroerd, met een trillende onderlip en een stem die breekbaarheid verried, liet Sauer zien dat achter de analytische façade van een journalist, een diep gevoel van menselijkheid en solidariteit schuilt. Deze onbewaakte uiting van emotie was niet geënsceneerd; het was een krachtige herinnering aan wat het met ons mensen doet als we diep geraakt zijn.

Waar Twan Huys enigszins onwennig leek in de overgang naar dit ongeplande, onbewaakte moment van emotie, toonde de daaropvolgende gast, voormalig secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer, een indrukwekkende mate van empathie. Geconfronteerd met de vraag van Twan Huys: “Begrijpt u wat er gebeurt wanneer u luistert naar het verhaal van Derk Sauer?”, antwoordde De Hoop Scheffer op verfrissende wijze: “Ik begrijp vooral de emotie…”. Met deze woorden slaagde De Hoop Scheffer erin aansluiting te vinden bij het hart van Sauer, in plaats van een puur intellectuele reactie te geven.

In dit voorbeeld bij Buitenhof zien we dat expressief leiderschap niet alleen gaat over het overbrengen van een boodschap, maar ook over authenticiteit en het vermogen om menselijk te zijn. Derk Sauer toonde een moment van ongefilterde menselijkheid en kwetsbaarheid, wat hem niet alleen als leider, maar ook als persoon herkenbaar en toegankelijker maakte. Jaap de Hoop Scheffer, door aansluiting te vinden bij de emoties van Sauer, illustreerde hoe belangrijk het is voor leiders om niet alleen intellectueel, maar ook emotioneel af te stemmen op anderen.

Dit voorbeeld demonstreert de kracht van expressief leiderschap in de vorm van empathie, authenticiteit en menselijkheid. Het laat zien dat leiders die in staat zijn hun eigen emoties te tonen en empathisch te reageren op de emoties van anderen, een diepere verbinding kunnen creëren met hun publiek of teamleden. Dit draagt bij aan het bouwen van vertrouwen en het versterken van relaties, wat essentieel is voor effectief leiderschap.

Expressief leiderschap inspireert tot vernieuwing

In deze dynamische tijden is het niet voldoende voor leiders om enkel het vertrouwde te koesteren; ze moeten ook durven te vernieuwen, kritisch te reflecteren en moedige visies te vormen. Deze visies moeten niet alleen overtuigen maar ook resoneren op een dieper niveau, waardoor mensen geïnspireerd worden om hun denkwijzen en gedrag te transformeren.

Vernieuwing begint met het vermogen om zaken vanuit een nieuw perspectief te bekijken. Expressieve leiders begrijpen dit; ze weten dat je mensen niet kunt dwingen een nieuw perspectief aan te nemen, maar je kunt ze wel inspireren, motiveren en begeesteren met een visie die uitnodigt tot verandering. Net zoals een kunstwerk ons kan raken, uitdagen en nieuwe inzichten kan bieden, zo kan een expressieve leider diepe waarheden aanboren, intellect stimuleren en mensen meenemen in vernieuwende perspectieven.

De befaamde Amerikaanse leiderschapsexpert Warren Bennis benadrukt treffend dat leiderschap zonder perspectief en standpunt geen echt leiderschap is. Voor hedendaagse leiders is het daarom niet alleen belangrijk om inzicht te hebben in relevante thema’s, maar ook om deze inzichten op een expressieve wijze te delen. Door hun unieke perspectief en visie op een authentieke, inspirerende en overtuigende manier naar buiten te brengen, kunnen ze daadwerkelijk mensen meenemen in het proces van vernieuwing en samen de toekomst vormgeven.

Expressief leiderschap ontgrendelt energie en creëert synergie

In deze alleszins expressieve video zien we zangeres Keala Joan Seble, die het lied “This is Me” zingt. De titel van het lied raakt al een belangrijke kern van dit artikel. In de video zie je hoe Keala voorzichtig start, haar stem nog enigszins ingehouden en beperkt. Maar plotseling laat ze alles los. Je ziet de betoverende opbouw hierin. Hoe haar team haar aanmoedigt, en hoe zij op haar beurt haar teamleden weer betrekt. Haar debuut groeit uit tot een magische, synergetische ervaring. De som der delen wordt meer dan het geheel. Het is een indrukwekkend voorbeeld van wat mensen gezamenlijk kunnen bereiken. Maar ook van moed en authentieke zelfexpressie, waardoor ze niet alleen zichzelf bevrijdt, maar ook anderen inspireert om hetzelfde te doen. Zelfexpressie is ongelofelijk aanstekelijk.

Wat de beleving magisch maakt, is dat de artiesten in een ervaring van synergie belanden. Ze zijn op elkaar ingespeeld, weten op elkaars sterktes te bouwen en in te spelen, en hebben gezamenlijk een groter doel voor ogen. Alle individuele expressies staan in dienst van het samenspel, hun hogere doel.

Synergie is betoverend. Het bundelt en katalyseert de grootste krachten in ons als mens. Synergie vergroot onze gezamenlijke scheppingskracht en transformatiekracht. Leiders die expressief zijn weten het vonkje voor dat synergetische samenspel aan te wakkeren. Ze zijn in staat om een hoger perspectief te schetsen en zichzelf en anderen daar oprecht aan te verbinden. Door te laten zien wat ze diep van binnen raakt, wat ze in beweging zet, brengen ze een grote mate van energie over. Energie wordt daarmee taal. Juist nu, in een tijd waarin het waarom zo centraal is komen te staan in alles wat men doet, hebben we die taal hard nodig. Expressief leiderschap is geen luxe; het is een essentiële sleutel tot het versterken van je verbindingskracht, scheppingskracht en transformatiekracht als leider.

Hoe vergroot je als leider je expressiviteit?

Expressief leiderschap gaat verder dan oppervlakkige aspecten zoals stijl en vaardigheden; het raakt onze essentie als mens en wordt gevormd door de krachten die ons hebben gevormd. Het proces naar expressief leiderschap deelt daarom in grote lijnen hetzelfde pad als het proces van menselijke groei en ontwikkeling. Met dit perspectief in gedachten, welke zinvolle manieren zijn er om je expressiviteit als leider te vergroten?

Definieer je kernwaarden en leiderschapsidentiteit

De persoonlijke kracht die voortvloeit uit zelfkennis is zowel versterkend als bevrijdend. Hoe beter jij jezelf kent, des te helderder kun je ook jouw rol zien in een groter geheel. Hoe duidelijker jouw drijfveer of ‘purpose‘ is, des te beter kun jij richting geven aan wat voor jou belangrijk is. En hoe doordachter jouw principes en waarden zijn, des te steviger kun jij staan en de onvoorspelbaarheid van andere perspectieven of weerstand het hoofd bieden. Het oprecht kennen van jezelf, te midden van een normerende samenleving, vormt zowel de meest uitdagende als onontkoombare taak in de persoonlijke ontwikkeling van leiders.

Hoe zorg je dat je bewust bent van wie jij als mens en leider bent? En dan gaat het niet over de persoon die je moet zijn. Maar over de persoon die je niet anders kan zijn. Een waardevolle benadering om dit te verkennen en helder te formuleren, is het opstellen van een eigen identiteitskompas: een canvasuitwerking waarin leiders hun identiteit verwoorden. In dit kompas beschrijf je als leider jouw unieke karaktereigenschappen, competenties, waarden, principes én purpose.

Identiteitskenmerken onderzoeken

Er zijn verschillende manieren om deze identiteitskenmerken dieper te onderzoeken. Zo kan het helpen om je levenspad uit te tekenen:

• Welke momenten in je leven staan je duidelijk bij? Denk aan mijlpalen, keerpunten, successen of dieptepunten. Hoe hebben deze momenten jou gevormd?
• Hoe beïnvloeden ze jouw huidige drijfveren, principes en waarden op dit moment?
• Hoe staat het in relatie tot wat je komt brengen voor de opgaven waar je als leider voor staat?

Het Harvard Business artikel From Purpose to Impact vertelt over een manager die in Schotland opgroeide en als jong kind met haar vriendinnetje “op expeditie” ging, op zoek naar kikkers. De hele dag waren ze op pad, van de ene vijver naar de andere, iedere steen werd omgedraaid. Haar purpose statement werd: “Always find the frogs”. Een statement dat onderdeel is geworden van haar unieke verhaal in haar rol als Vice President van Research & Development.

• Wat zijn jouw ‘frog’-ervaring(en)?
• Kun je die vertalen naar jouw purpose?
• Schuilen er persoonlijke waarden en principes achter die ervaring? Maak die expliciet.

Het ontwikkelen van zo’n identiteitskompas is geen kwestie van een namiddag. Het vereist zelfreflectie, feedback van familie, vrienden en collega’s, en vaak meerdere herzieningen voordat je een versie hebt die op krachtige wijze jou weerspiegelt. Maar eenmaal begonnen, kan het een plezierig en dankbaar proces zijn. Het biedt een solide basis voor de keuzes die je maakt, de beslissingen die je wilt nemen en voor de verhalen en standpunten die je wilt uitdragen.

Wees bewust van jouw unieke perspectieven

Gedreven en expressieve leiders brengen vernieuwende en inspirerende perspectieven naar voren, en zetten daarmee de koers uit. Ze verbinden deze perspectieven aan hun diepgewortelde waarden en principes. Neem de tijd om te reflecteren op jouw perspectieven met betrekking tot de kwesties die voor jou en je organisatie van belang zijn. Steeds vaker zijn dit kwesties die zowel je organisatie als de samenleving raken, denk aan thema’s zoals klimaatverandering, inclusiviteit, meritocratie, enzovoort.

• Wat zijn (opkomende) ontwikkelingen en dynamieken binnen en buiten jouw organisatie, de samenleving? Welke doen er voor jou en je organisatie toe? Hoe past dit bij je eerder geformuleerde identiteit en purpose, én die van je organisatie?
• Welke veranderingen in perspectief zijn wat jou betreft noodzakelijk met betrekking tot deze thema’s?
• Welke levensgebeurtenissen hebben jouw perspectief op deze kwestie beïnvloed en vertellen jouw verhaal hierop?

Je zou kunnen opmerken dat sommige van je zienswijzen nog in de kiemfase verkeren. Het zijn nog vage ideeën die regelmatig bij je opkomen, maar waarvoor je de exacte bewoordingen nog niet hebt gevonden. Jouw gedachten, jouw perspectief, moeten nog rijpen. Wat hierbij helpt, is om je perspectieven voor te leggen aan een eerste groep kritische meedenkers. Toets je ideeën. Hoe kijken zij ernaar? Overweeg om door een professional geïnterviewd te worden en vraag hen vervolgens om jouw zienswijzen in interviewformaat te verwoorden. Doe er iets mee dat bij je past. Maar laat ze niet onbenut.

Het grondig doordenken én verbinden van je zienswijzen met je identiteit, maken je standpunten geloofwaardig én interessant. Ze zijn cruciaal om mensen mee te nemen in de veranderingen die je beoogt.

Werk uiteindelijk toe naar een eerste kernachtige formulering van je zienswijzen op de thema’s die voor jou van belang zijn. Schrijven is daarbij een betekenisvol en betekenisgevend proces. Sommige leiders schrijven liever zelf, anderen laten hun gedachten graag door anderen opschrijven. Wanneer je je perspectieven verwoordt of verbeeldt ziet, kun je je denken erover verder ontwikkelen. Het draagt bij aan de versterking van je perspectieven als leider, waardoor je beter in staat bent om ze effectief over te brengen naar anderen en de dialoog erover durft aan te gaan.

Zet in op de inspirerende en verbindende kracht van verhalen

Ons brein heeft een natuurlijke affiniteit met verhalen. Verhalen geven ons brein structuur en een context waardoor we de overgebrachte informatie veel beter kunnen onthouden.

Verhalen prikkelen de verbeelding en brengen ons in vervoering, waardoor ze een sterk expressief karakter hebben. Verhalen zijn krachtige middelen om mensen met elkaar te verbinden, te inspireren en in beweging te zetten. Als stap 1 en 2 zijn verkend, wordt het tijd om de puzzelstukjes van jouw purpose, principes, waarden en relevante perspectieven samen te brengen in een verhaal.

Ieder denkbaar moment voor het vertellen van jouw verhaal heeft een eigen specifieke context, publiek en doel voor ogen. Gaat het om de lancering van jullie nieuwe strategie, betreft het een nieuwjaarsbijeenkomst, een interview voor een vak- of dagblad, een TikTokfilmpje of Instagram Reels? Begrijp het publiek waarvoor je spreekt. Definieer het specifieke doel van je verhaal. Wat wil je dat je publiek onthoudt en raakt na het horen van je verhaal? Hoe verweef je daarin jouw waarden en principes zoals weerspiegeld in je identiteitskompas? Ontwikkel een boeiende verhaalstructuur met een duidelijk begin, midden en einde. Bouw spanning op, verwerk jouw unieke perspectieven in de opbouw van je verhaal. Toon je kwetsbaarheid door ervaringen of gebeurtenissen uit je opgetekende levenspad te delen.

Denk ook na over de specifieke gelegenheid en de setting waarin je het verhaal vertelt. Zal je verhaal resoneren of is weerstand van sommige mensen niet uitgesloten? De werkelijkheid is tegenwoordig immers niet zwart-wit, maar complex en genuanceerd. Hoe ga je daar in je verhaal mee om? Steeds vaker wordt in deze wereld gevraagd om “perspectivistische lenigheid” te tonen. In andere woorden: met respect luisteren naar elkaars standpunten en vanuit een ‘win=win’ op zoek naar een wandelbaar pad voor iedereen. Zorg dat je verhaal jouw perspectieven uitdraagt, maar ook de brug slaat naar dialoog tussen andere waardevolle perspectieven. Alleen dan hebben verhalen de kracht om te verbinden.

Verfijn je emotionele intelligentie

“Volwassenheid is het vermogen om voor je eigen overtuigingen en gevoelens op te komen, zonder de gevoelens van anderen uit het oog te verliezen,” luidt een wijze uitspraak die de essentie van persoonlijke en professionele groei vangt. Deze gedachtegang vindt weerklank in de visie van Josine Peter, managing director van The School of Life, die benadrukt dat gezondheids-, stress- en burn-outklachten vaak wortelen in het onvermogen van mensen om diep in contact te staan met hun eigen gevoelens en ware verlangens.

Bovenstaande onderstreept het belang van authentiek en expressief leiderschap als cruciale vaardigheid – het vermogen om wat er diep binnen in ons leeft, oprecht en duidelijk te uiten, terwijl we tegelijkertijd ontvankelijk blijven voor de gevoelens en overtuigingen van anderen. Dit is niet alleen de kern van volwassenheid, maar ook de basis van emotionele intelligentie. Expressief leiderschap en emotionele intelligentie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden; ze vormen samen de basis voor een leiderschapsstijl waarbij leiders niet alleen in tune zijn met hun eigen innerlijke wereld, maar ook met die van anderen.

In de dynamische context van hedendaags leiderschap is het verfijnen van emotionele intelligentie geen quick fix, maar eerder een continu proces dat zelfbewustzijn en toewijding vereist. Dit begint met zelfreflectie, waarbij je je eigen emoties leert herkennen en begrijpen hoe deze je acties beïnvloeden. Zelfregulatie en empathie zijn ook essentieel, waardoor je effectief kan reageren op stress en conflictsituaties en de emoties van anderen kan waarderen en erop in kan inspelen.

Het verfijnen van emotionele intelligentie is dus een gestaag proces dat voortdurende oefening en zelfreflectie vereist. Het is een investering in persoonlijke ontwikkeling die niet alleen jezelf als individuele leider ten goede komt, maar ook de algehele dynamiek en het succes van je organisatie bevordert. Door je als leider te committeren aan deze ontwikkeling, creëer je een cultuur van empathie, samenwerking en innovatie, essentieel voor het succes in de hedendaagse wereld.

Ontketen de kracht van expressief leiderschap

Terwijl we naar de toekomst kijken, is het duidelijk dat de behoefte aan expressief leiderschap alleen maar zal toenemen in onze snel veranderende, hyper verbonden én tegelijkertijd sterk polariserende wereld. Expressief leiderschap is geen eenmalige inspanning; het is een voortdurende ontwikkeling van jouw identiteit, purpose, emotionele intelligentie en communicatiestijl. Het vergt moed om jezelf volledig uit te drukken, maar het is de sleutel tot het opbouwen van een diepere verbinding met jezelf, je team en de wereld om je heen. Leiders die hun ‘zijn’ niet thuislaten maar op authentieke wijze uitdragen, vergroten op die manier de verbindingskracht, creatiekracht en transformatiekracht van hun organisatie.

Door: Mignon van Halderen

Mignon is partner bij de Reputatiegroep en ondersteunt organisaties en hun leiders bij maatschappelijk richtinggevend positioneren.

Bron foto boven artikel: Unsplash.com