Grensoverschrijdend gedrag is een moreel probleem in de organisatie. Om precies te zijn: het gaat om een gebrek aan integriteit. Iedere organisatie krijgt te maken met morele vraagstukken, want ieder besluit heeft een moreel aspect in zich. Lang niet overal wordt hieraan voldoende aandacht geschonken, waardoor een niet-ethische bedrijfscultuur ontstaat en de druk op de organisatie uiteindelijk kan toenemen. Marianne Jennings, emeritus professor aan de Arizona State University, introduceerde de ‘ethische barometer’, met zeven tekenen van ethisch verval. De barometer kan helpen onethisch gedrag te zien voordat het te laat is.
De risicovolle organisatie
De zeven tekenen of kenmerken zijn:
- Druk om de cijfers te handhaven: alle bedrijven en organisaties hebben doelstellingen en voelen druk om de beoogde cijfers te halen. In een bedrijf met een weinig ethisch bewuste cultuur worden boekhoudinterpretaties toegepast om de cijfers passend te maken.
- Angstcultuur: een cultuur waarin werknemers het probleem zien, maar zich toch stilhouden uit angst voor represailles.
- Een opgehemelde CEO: bestuurders die zich omringen met hielenlikkers en jaknikkers, die de CEO vervolgens naar de mond spreken.
- Zwakke raad van bestuur of commissarissen: een raad die ervaring tekortkomt, uit vrienden bestaat, belangengeschillen vertoont, niet genoeg tijd met elkaar doorbrengt. Kortom, van adequaat toezicht is geen sprake.
- Conflicten mijden: een typische atmosfeer van elkaar indekken en bevoordelen zonder dat conflicten worden aangepakt. Of een atmosfeer waarin gedacht wordt: ‘We moeten morgen weer met elkaar door, dus laten we maar niet moeilijk doen.’
- Innovatie als nergens anders: de overtuiging dat de organisatie zo briljant en innovatief is dat de normale boekhoudregels, corporate governance, en zelfs bedrijfseconomie niet van toepassing zijn.
- Het goede weegt op tegen het kwade: het leveren van topprestaties vergoelijkt dat de organisatie niet handelt naar de waarden en normen, en afwijkingen bewust toestaat.
Wat te doen als commissaris?
Het is belangrijk vanuit je rol als commissaris alert te zijn op het voorgaande in de organisatie, omdat deze zeven tekenen een aanwijzing zijn voor mogelijk onethisch gedrag. En daarmee dus potentieel ook voor de aanwezigheid van grensoverschrijdend gedrag. Als je een of meerdere van deze aspecten signaleert, is het verstandig aan de bel te trekken, zodat geanalyseerd kan worden wat er precies misgaat. Er kan bijvoorbeeld cultuuronderzoek met aandacht voor sociale veiligheid plaatsvinden, waarna eventueel kan worden bijgestuurd in de bedrijfsvoering of het organisatiebeleid.
Waar mensen samenwerken, komt grensoverschrijdend gedrag voor. Zeker als er ook machtsverhoudingen spelen tussen collega’s. Dat probleem ligt dus altijd op de loer. Toch zijn er ook organisaties waar grensoverschrijdend gedrag meer kans krijgt dan in andere organisaties. Het gaat dan om organisaties die niet alleen te maken hebben met een of meer van de voorgaande tekenen, maar daarnaast ook met bijvoorbeeld een autoritaire cultuur, een gebrek aan openheid, een te grote focus op het individu en het ontbreken van kaders en toezicht. Wees in een toezichthoudende rol extra alert op deze aspecten en vraag hier aandacht voor in de gesprekken met de raad van bestuur.
Bron: Grensoverschrijdend gedrag en de rol voor commissarissen en toezichthouders
Door: Frank Peters
