Rekening houden met de context kan voor een veranderaar lastig zijn. Een eerste valkuil is dat je te snel wilt beginnen. Je popelt om je opdrachtgever verder te helpen en bent in gedachten al bij de complimenten die je verwacht voor je daadkrachtige aanpak. Maar je enthousiasme kan tot gevolg hebben dat je je te weinig verdiept in je opdrachtgever. Vooral als je gaat werken voor overheidsorganisaties onderschat je makkelijk hun complexiteit. Denk aan de basisschool met de complexe geldstromen en de beperkingen voor waar het geld naartoe gaat.
Vooringenomen blik
Veel ervaren veranderaars hebben juist last van een vooringenomen blik, een tweede valkuil. Ze denken dat het probleem van de organisatie lijkt op een klus van het jaar daarvoor en rollen in gedachten hun verandertraject al uit tijdens het kennismakingsgesprek. Hoe sneller je het idee hebt dat je alles doorziet, hoe groter de kans dat je de plank misslaat. Door je ervaring overschat je je begrip van wat er aan de hand is, en neem je niet de tijd om het unieke en specifieke van de huidige situatie te doorgronden. Snel willen begrijpen, is meestal slecht begrijpen.
Een derde valkuil van veranderaars is dat ze onvoldoende gecommitteerd zijn om echt iets te veranderen. Vooral als je werkt bij een bureau dat druk uitoefent op zijn consultants om klanten binnen te halen, kan het zijn dat je te weinig tijd neemt om een organisatie echt te leren kennen, omdat je de klant een aantrekkelijke offerte wilt bieden. Je gebruikt voor het gemak een eerdere aanpak. Met die werkwijze committeer je je niet primair aan de klant, maar aan je eigen werkgever. Uiteindelijk word je steeds ineffectiever.
Het risico bestaat dat je de context, zoals gebleken een belangrijk aspect, onvoldoende ziet. Hoe kun je je gevoeligheid vergroten voor de omgeving waarin je je bevindt?
- Uitzoomen.
Je wordt je beter bewust van de context van de verandersituatie wanneer je de rust neemt die te visualiseren. - Analyseren.
Verdiep je in de organisatie door middel van deskresearch. Waar geeft ze haar geld aan uit en wat komt er binnen, en via welke route gaat dat (jaarverslagen)? Hoe kijken de klanten naar de organisatie en waar zijn ze (on)tevreden over (klanttevredenheidsonderzoeken)? Wat vinden de medewerkers van hun werk en van de organisatie (medewerkertevredenheidsonderzoeken)? Hoe berichten de media over de organisatie? Wat is het ziekteverzuim en het verloop? Dit soort cijfers en feiten geven je snel een idee van de grootste knelpunten en schetsen de context van je veranderopdracht. - Observeren.
Zoals gezegd hoef je als veranderaar geen antropoloog te zijn. Maar antropologische technieken kunnen wel van nut zijn in een verandersituatie. Observeren is daar de belangrijkste van. Kijk en luister, en voer niet zelf het hoogste woord. - Interviewen.
Om te begrijpen wat er gebeurt, stelt een journalist vragen. Vanuit het perspectief van een specialist zijn dat regelmatig simplistische of naïeve vragen. Ook voor een veranderaar kan het zinvol zijn om schijnbaar naïeve vragen te stellen, al voelt dat misschien ongemakkelijk omdat je niet ‘dom’ wilt overkomen. Voorbeelden zijn: Waar gaat het in jullie organisatie eigenlijk om? Waarom doen jullie dit zo? Of, bij leidinggevenden: Wat doe je zoal op een willekeurige dag? - Een open blik houden.
De veranderaar die niet meer nieuwsgierig is, kan zijn werk niet goed doen. Je kunt je nieuwsgierigheid activeren door na je eerste opdrachtanalyse jezelf te bevragen. Hoe weet ik wat ik hier beweer? Is er een andere verklaring mogelijk? Kijk kritisch naar de mensen die je interviewt. Is er een perspectief dat je hebt overgeslagen omdat je denkt: ik kan wel voorspellen wat die persoon gaat zeggen? Moet je diegene niet toch interviewen? - Weloverwogen risico’s durven nemen.
Wij mensen zijn over het algemeen risicomijdende wezens. Daardoor sparen wij energie voor calamiteiten op onze weg – daar kunnen we dan vol in duiken. Maar risico’s mijden, kan groei tegenhouden.
Uit ‘High impact veranderen De 7 eigenschappen van een succesvolle veranderaar’.
Door: Steven van den Heuvel
Steven van den Heuvel is verandercoach en opleider van veranderprofessionals met ruim vijftien jaar ervaring. De missie van zijn bedrijf Unloop is een beweging voor duurzame verandering waar mens en maatschappij baat bij hebben.
