Vanessa Evers: ‘Robots gaan ons leven veraangenamen’

Een robot opvoeden is lastig, want je moet hem zo programmeren dat hij menselijk gedrag herkent en daar naar handelt. Het zal veel tijd kosten, maar dat dit gaat lukken, staat wel vast, zegt prof. dr. Vanessa Evers, hoogleraar sociale robotica, Universiteit Twente. In ziekenhuizen en productiebedrijven zijn robots niet meer weg te denken, maar ook op veel andere terreinen zal robotica geleidelijk aan ons leven veraangenamen.

‘Een robot die niet begrijpt dat de omgeving waarin wij leven sociaal bepaald is, kan in onze omgeving nooit functioneren. Dat lukt alleen wanneer de technologie daarop is aangepast. De robot moet dus in staat is de mens te herkennen en weten welk gedrag gewenst is, bijvoorbeeld wanneer de mens van iets schrikt of niet. Het gedrag van de robot in onze dagelijkse omgeving moet natuurlijk zijn. Door menselijk gedrag in parameters en algoritmes te vertalen, kan een robot leren ons te begrijpen.’

‘De ene mens die de ander iets aanreikt en het dan loslaat, zoals een zoutvaatje, is een simpele handeling, maar voor een robot erg ingewikkeld. Maar we kunnen het hem wel leren.’

Aan het woord is Vanessa Evers (foto), hoogleraar sociale robotica aan de Universiteit Twente. Zij is initiatiefnemer van het Design Lab waar zij samen met haar team Human Media Interaction-onderzoekers robots sociale vaardigheden aanleert. Het team bestaat uit 26 aio’s, naast techneuten ook psychologen en gedragswetenschappers. Want robots moeten mensen begrijpen om met ze kunnen samenwerken. De vraag is niet meer óf het sociaal wenselijk is dat robots ons terzijde staan, maar de vraag van nu is hoe we algemene wetmatigheden van menselijk gedrag kunnen vormgeven in een werkbare interactie tussen mens en robot.

Robots gaan taken overnemen

Robots zullen steeds meer in huizen, op straat en onze werkplek verschijnen, daarvan is Evers overtuigd. ‘Robots die voor een groot publiek toegankelijk zijn, zijn nuttig voor de samenleving en kunnen daarin veel veranderen. Robots gaan ons leven veraangenamen door taken van ons over te nemen, zoals bedden verschonen in ziekenhuis– en verpleeghuizen en kwetsbare ouderen helpen bij het huishouden. Op stations en luchthavens zullen robots mensen de weg wijzen en op openbare plekken, bij voetbalstadions of op festivals bijvoorbeeld, kunnen robots straks agressie tussen mensen signaleren en de politie waarschuwen. De mogelijkheden van robottechnologie lijken onafzienbaar:

• Nu al helpen robots artsen en doktoren bij onderzoek en precisie-ingrepen. Een bekende operatierobot is de Da Vinci waarbij de chirurg de operatie via de zorgrobot uitvoert.
• Ook de zelfrijdende auto is een exponent van hoog intelligent roboticagebruik. Met behulp van een exoskeleton, een robotachtige imitatie van ons skelet, kunnen invalide mensen weer lopen of revalideren zonder krukken.
• En in steeds meer fabrieken nemen robots routinematig of fysiek zwaar productiewerk over. Daar is de omgeving ook aangepast aan de robots. Evers wil een robot die zich aan de omgeving, aan de mens aanpast. ‘Ofwel: sociaal vaardige robots die begripvol met ons omgaan.’

Robots die signalen oppikken

Het detecteren van complex sociaal gedrag heeft social scene detection. Wanneer robots signalen kunnen oppikken die mensen in hun gedrag en manier van communiceren vanzelfsprekend vinden, spreken we over social referencing skills. Naar deze skills is Evers op zoek door middel van allerlei projecten waarvoor ze de halve wereld afreist en die haar veel internationale waardering en media-aandacht oplevert. In Europa staat Evers in de top 50 van meest toonaangevende vrouwen in technologie.

Zelflerend systeem

‘Robots kunnen we menselijk gedrag laten herkennen door in een computer een enorme hoeveelheid plaatjes en videobeelden van gezichtsuitdrukkingen voor emoties in te voeren’, legt Evers uit. ‘Plaatjes met een bepaalde stand van de mondhoeken en de ogen, die de robot herkent als lachen, verdriet, stress, woede, gecombineerd met stemgeluid. Na een tijdje heeft een robot dat in zijn zelflerende systeem opgeslagen en weet hij hoe daarop te reageren.’ Eenvoudig is dat absoluut niet, want sociaal gedrag van de mens is vrijwel nooit eenduidig. Er zijn heel veel uitzonderingen in dat gedrag. De robot moet dat wel kunnen onderscheiden, bijvoorbeeld of mensen bij elkaar horen. Is het een koppel? Een gezinnetje? Evers: ‘Op Schiphol hebben we een robot drie dagen lang bij grote drukte mensen naar de juiste gate voor hun vliegtuig laten brengen. De robot had geleerd om een gezin als eenheid te herkennen. En hij reed er ook omheen in plaats van tussendoor. Aardig succes, denk je dan, maar dan is het nog een superlang traject, van vele jaren, voordat zoiets ook als dienst of product op de markt komt. Het heeft ook twintig jaar ontwikkeling gekost voordat een auto, zoals een Mercedes, voetgangers herkent en via een hiervoor ingebouwd systeem afremt.’

Wat kunnen we ervan verwachten?

Onder bestuurders die Evers op symposia ontmoet – of het nu gaat om bedrijven uit de olie-industrie, pizzaketens of de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) – merkt ze groeiende interesse voor kunstmatige intelligentie. Tegelijk worstelen ze met de vraag wat ze ervan kunnen verwachten. ‘Ik verwacht dat we toegroeien naar een situatie van samenwerking tussen mens en robot, waarin de mens met zijn of haar handen en inzicht de zogenaamd grotere dingen voor zijn rekening neemt. Naar de robot delegeren we de zaken die op micro- of nanoschaal nodig zijn na grondige patroonanalyse van grote hoeveelheden data.’

Vierde Revolutie

‘We zitten nu in een Vierde Industriële Revolutie waarin we ook aandacht moeten hebben voor de vraag hoe we robots zo kunnen ontwerpen dat wij een veilige, interessante en kwalitatief goede werkomgeving hebben.’ ‘Robots zijn steeds beter in het uitvoeren van ongestructureerde taken, het nabootsen van complexe bewegingen, het herkennen van gezichten. De algoritmes worden steeds beter. Maar er zijn nog grote stappen en doorbraken nodig om te komen tot een samenleving waarin intelligente robots ons leven echt vergemakkelijken en verrijken.’ Dit artikel is een verkorte versie van het interview met Prof. dr. Vanessa Evers dat binnenkort verschijnt in Sigma 4. Door: Loek Kusiak