Stel dat je thuis komt van je werk en je woning heeft een total-make-over ondergaan. Je vriendin Agnes heeft het tv-programma Flexibel Leven ingeschakeld en plotseling is je thuisplek helemaal flexibel geworden. De wanden zijn weggehaald en vervangen door verrijdbare schermen waarmee je op ieder moment je eigen thuisplek kunt creëren. Schilderijen zijn vervangen door een beamer die beelden projecteert die overeenkomen met Jouw Stemming. De keuken is een foodtruck geworden en de koelkast staat op wielen. De vraag is nu: wat zou je doen? Je partner is namelijk super enthousiast. Na een tijdje begrijp je dat dit geen Banana-split is, maar de nieuwe realiteit.
Koploper
Je merkt dat Agnes is veranderd. Ze draagt een groen T-shirt met in feloranje letters de afkorting FLA erop: Flexibel Leven Ambassadeur. Agnes is een koploper geworden. Zij denkt een paar stappen vooruit en heeft de nieuwe manier van wonen volledig omarmd. Ieder bezwaar wordt vrolijk weggewimpeld. Alleen het toilet is intact gebleven. Agnes weet nog niet wat daar mee moet gebeuren. Ze staat open voor suggesties. Agnes is heel transparant en luistert graag naar jouw wensen. Ze stuurt namelijk op woongeluk. Haar visie op woongeluk.Landjepik
Wat moet ik nu met Agnes in mijn leven? vraag je je af. Ik kwam op die vraag toen ik iets las over Het Nieuwe Werken. Je weet wel, waar het allemaal draait om Bytes, Bricks en Behavior. In die volgorde – en niet andersom. Ditmaal las ik het promotie-onderzoek ‘Flexible Working Practices’ dat draait om de vraag: waarom sommige bricks wel werken en andere niet? Het antwoord wordt gezocht in het onvermogen van de werker om zich aan te passen aan het nieuwe kantoor. Volgens deze studie kan het wel tot drie jaar duren voordat medewerkers de oude routines opgeven. De oplossing: ze moeten handiger worden in het vormgeven van hun werk in tijd en plaats. Time-spatial job crafting, wordt dat genoemd. Je moet immers iedere keer je werkplek innemen, inrichten en bezet houden. Dus je tas neerzetten, je laptop openklappen en je gepersonaliseerde drinkflesje strategisch positioneren. Pas dan kun je ontspannen aan het werk gaan. Het werken in een flex-gebouw is een soort Kolonisten van Catan. De inspanning die dit landjepik vraagt wordt niet afgewogen of ter discussie gesteld. En dat is opvallend.Hoe framed Agnes dit?
De manier waarop deze verandering wordt ingekaderd is niet alleen dat de werknemer nieuwe vaardigheden moet leren. Ook zijn psyche moet worden omgeturnd. Agnes heeft zichzelf namelijk tot koploper bestempeld. Dat maakt dat haar ideeën niet ter discussie staan. Een koploper vraagt zich niet af of hij misschien teveel doordraaft. Daarvoor moet hij stilstaan en samen met het peloton de situatie bespreken. Dat kost Agnes haar koppositie. Liever spreekt ze vanuit de kopgroep de hekkensluiters toe. Een koploper kan immers alleen bestaan als er ook achterblijvers zijn; angsthazen die in de koplampen staren.Psychologiseren
De retoriek klinkt bekend. Verandering is vooruitgang is een Verlichtingsmetafoor waar we veel aan te danken hebben. In de loop van de twintigste eeuw werd die op zijn beurt een dogma. Nut en noodzaak van nieuwe technieken stonden niet meer ter discussie. Agnes is een hedendaagse variant van het moderne veranderingsimperatief. Ze doet dit vanuit de filosofie dat de mens moet evolueren tot een onthechte nomade. Haar retoriek bestaat uit het psychologiseren van de achterblijvers. Zij durven immers niet te veranderen (met de klemtoon op het woord: durven). Wat er speelt volgens Agnes is angst. Angst om te veranderen. Angst om los te laten. Gelukkig zijn daar oplossingen voor. In het onderzoek naar de flexibele werkplekken staat als aanbeveling dat de werknemers moeten worden bijgeschoold in de eerdergenoemde ‘time-spatial job crafting’. Geen woord over de mentale inspanning die deze assertieve (men noemt het liever: proactieve) houding kost. Blijkbaar heeft de werknemer een planningsprobleem en dat kan gerepareerd worden.De coltrui van Steve Jobs
