Het boek ‘Leren Veranderen’ door Léon de Caluwé en Hans Vermaak is al bijna twintig jaar een standaardwerk op het gebied van veranderkunde. Er is nu een werkboek verschenen, geschreven en getoetst door mensen uit de praktijk, met daarin allerlei werkvormen. Hiermee heeft elke veranderaar materiaal in handen om krachtiger met het gedachtegoed te (leren) werken.
In het werkboek laten veranderaars zien hoe zij werken met het gedachtegoed uit Leren Veranderen. Zij beschrijven oefeningen die je kunt gebruiken en ze laten zien wat ze in een concrete casus hebben gedaan. Het biedt inspiratie en ideeën om veranderopgaven in de praktijk te brengen en het helpt veranderaars om hun ambacht verder te ontwikkelen.
Het boek is ontstaan vanuit de website werkenmetlerenveranderen.nl en bij het boek is een gratis Kleurenapp ontwikkeld.
Werken met Leren Veranderen is onder redactie van Hanna Boersema-Vermeer en Gertjan de Groot tot stand gekomen.
Voorbeeld: Veranderen als een blauw-ig proces’
Het standaardwerk Leren Veranderen dankt zijn populariteit in sterke mate aan het kleurendenken: vijf manieren waarop je naar organisatieverandering kunt kijken.
Een voorbeeld in het werkboek van een persoonlijke invulling van het kleurendenken, wordt gegeven door Rudy Kor: ‘Veranderen als een blauw-ig proces’.
‘Veel mensen zien mijn werkveld, projectmatig werken, als een voorbeeld van de ‘blauwe’ wereld. Hierin wordt verondersteld dat mensen veranderen als er van tevoren een duidelijk omschreven resultaat is vastgelegd, dat alle stappen die nodig zijn om dat resultaat te realiseren gepland worden en vervolgens volgens plan worden uitgevoerd.
De laatste jaren is projectmatig werken niet meer puur blauw en wordt de aanpak van een project gemengd met andere kleuren. Het wordt dus steeds vaker een ‘blauw-ige’ manier van het doorvoeren van een verandering.’
Een zeker geloof in de maakbaarheid
De discussies met Léon over de verschillende scholen of planeten in de veranderkunde, hebben mij (nog) bewuster gemaakt van de beperkte maakbaarheid van organisaties en daarmee van de betrekkelijkheid van planmatig/projectmatig veranderen. Of zoals Léon het zei: ‘Kleurendenken helpt bij het relativeren van je eigen voorkeur en om mild te worden voor andere kleuren en misschien helpt het je wat beter om te gaan met irritaties.’
Populair gezegd, blauw gaat uit van een (zekere mate) van ‘kenbaarheid en maakbaarheid’ van de wereld. Voor alles is wel een plan, norm of richtlijn te bedenken. Planmatigheid en ‘afspraak is afspraak’ hebben voor aanhangers van deze school betekenis. Motto’s zijn bijvoorbeeld ‘meten is weten’, ‘gokken is dokken’ en ‘gissen is missen’ (zie Leren Veranderen, par. 3.3.2). Zonder een plan met heldere normen en een afspraak hoe deze bewaakt worden, komt deze veranderaar niet in beweging.
Hieronder staat een aantal ‘blauwe woorden’:
Projectmanagement, met zijn nadruk op de resultaatoriëntatie en planmatigheid, wordt gerekend tot deze manier van denken. Kenmerkend voor projectmatig werken is dat het een werkwijze is die geschikt is voor vraagstukken die veel nieuwe elementen bevatten die voor de betrokkenen belangrijk zijn (oftewel ‘gewoon maar beginnen’ = improviseren is te riskant), gericht op een van tevoren overeengekomen resultaat en waarbij nauwelijks op eerdere ervaringen kan worden teruggevallen (anders gezegd, er zijn nog geen routines).
Om deze opgaven tot een goed einde te brengen, is de inbreng nodig van mensen die normaal in andere werkprocessen participeren. Per project moet er dan ook een passende werkwijze gezocht worden. Voor veranderingstrajecten waarbij het resultaat vaag is en het benodigde werk niet goed is te omschrijven en te voorspellen, is dit dan geen passende aanpak. Daar is procesmatig werken of improviseren veel geschikter voor.
Voor vraagstukken die al vaak uitgevoerd zijn, is het is geen erg efficiënte aanpak. Daar is routinematig werken de passende aanpak, zoals bijvoorbeeld de aanpak van Lean Six Sigma.
Lees het hele hoofdstuk van Rudy Kor uit Werken met Leren Veranderen op de website.
Het werkboek ‘Werken met Leren Veranderen. Werkboek voor veranderaars in opleiding en praktijk’ is te bestellen in de webshop.
