Enige tijd geleden was ik gespreksleider in een webinar met Henry Mintzberg (80). Voor wie hem niet kent: Mintzberg is een Canadese managementhoogleraar die onder meer twintig boeken schreef en twintig eredoctoraten ontving. Iemand die er al decennia lang een groot genoegen in schept om managementmythes door te prikken. Het gesprek ging over corona, management en de maatschappij. Ik heb er drie highlights uitgepikt.
1. Management tegenover leiderschap
Mintzberg verzet zich sinds jaar en dag tegen het populaire idee dat leiderschap losstaat van (en superieur is aan) management. „Management en leiderschap kunnen eigenlijk niet gescheiden worden. Als je een leider hebt die niet managet, dan heeft hij geen voeling met het bedrijf. Dat soort mensen is zo druk bezig met aan de top zitten, dat ze niet weten wat er onder in de organisatie gebeurt.”
De kunst is volgens Mintzberg het grote geheel met de kleine acties te verbinden: leiderschap moet verbonden zijn met management. „In te veel grote organisaties is geen verbinding tussen de hoogste leiding en het dagelijkse werk. Dat geldt niet alleen in bedrijven, maar ook bij ngo’s en overheid. Echt goede leiders kunnen ook managen en echt goede managers kunnen ook leiden.”
2. Sluit de beurzen
Een grote ergernis van Mintzberg is de invloed die aandelenbeurzen hebben in bedrijven en daarmee in onze maatschappij. „Ze zouden de beurzen moeten sluiten. Ze leiden tot allerlei bekrompen kortetermijngedrag dat volledig disfunctioneel is. Er zijn betere manieren om aan geld te komen dan via de beurs. Denk aan de coöperaties die jullie in Nederland hebben. Die hoeven niet al die onzin te slikken van minderjarige financiële analisten die vragen: hoeveel geld heb je deze week verdiend?”
Volgens Mintzberg staan veel bedrijven door de beurs onder een enorme druk om telkens weer te streven naar meer. „Wat doe je als je meer wilt en je hebt geen ideeën meer? Stel: je bent Apple, je bent duizend miljard dollar waard en je aandeelhouders vragen: mooi, wat ga je nu doen? En Steve Jobs is weg. Dan ga je misschien met de levensduur van je batterijen knoeien om meer telefoons te verkopen.”
3. Meer versus beter
In zijn jongste boek, een verzameling van zijn blogs die in Nederland verscheen onder de titel Mintzberg in essentie, noemt hij het streven naar ‘meer’ een ramp voor onze ondernemingen, onze samenleving, onze planeet en onszelf. In plaats van naar meer, zouden we moeten streven naar beter. Maar is altijd meer willen niet gewoon een diepgewortelde menselijke neiging?
Mintzberg: „Dat streven is een van de disfunctionele aspecten van het menszijn. Maar het streven naar beter hoort net zo goed helemaal bij ons. Bedrijven zouden moeten streven naar beter en beter, in plaats van naar meer en meer.
„Denk even mee. Van welke restaurants hou je? De restaurants die steeds groter en groter worden? Ik heb rijsttafel gegeten in Nederland in een restaurant waar ze maar tien tafels hadden. En het was geweldig. Het gaat niet om groter en groter, het gaat om beter en beter.”
Door: Ben Tiggelaar
(verschenen als column in NRC op 23 mei 2020)
- Ben Tiggelaar is dagvoorzitter tijdens het Jaarcongres Verandermanagement >>>
