Elk tijdperk heeft zijn grootheden. In elke sport zijn sporters die uitzonderlijk presteren. In elke kunstvorm zijn unieke talenten die met hun kunst mensen tot in het diepst van hun ziel weten te raken. Altijd staan er wel mensen op die gelden als ultieme inspiratiebron voor anderen. En in het kielzog daarvan verschijnen boeken, leergangen om ook net zo excellent te worden als die voorbeelden. Trainen als Messi, speechen als Obama, het geheim van Mandela, eigenschappen van succesvolle leiders, gewoontes die leiden tot succes. Er zijn genoeg boeken, filmpjes en websites te vinden over hoe jij ook zo succesvol kan worden.
Wat is succes?
Maar is het leven wel zo maakbaar? De vraag stellen is hem beantwoorden. Want waar je wieg staat, bepaalt al welke kansen je krijgt. Wie er vervolgens aan je wieg staan, bepalen vervolgens ook nog eens hoeveel kansen je krijgt, en welke kansen je wel of niet kan, mag of durft te pakken. En dat staat nog los van de vraag wat succes nu eigenlijk is?
Mijn zus is verpleegkundige op een kraamafdeling, dat is ze al bijna 35 jaar. Mijn zus heeft letterlijk het leven van veel kinderen gered. En daarmee heeft ze waarschijnlijk meer impact op levens gehad dat jij en ik. Niet alleen bleven die baby’s leven, maar ook hun ouders verloren geen kind. Kinderen waarvan mijn zus het leven redde, hebben zelf inmiddels ook kinderen. En zo heeft mijn zus impact gehad op generaties anderen. Samen met mijn zus hebben zo heel veel verpleegkundigen een onuitwisbare impact op heel veel levens gehad. Maar er bestaat geen boek over de geheimen achter het succes van de verpleegkundige. Of over de succesvolle gewoontes waarmee Cécile van Brakel (Mijn zus dus) het leven van velen redde. Het ene succes is blijkbaar het andere niet.
Personen en omstandigheden
Net zoals dat de ene persoon, de andere niet is. Net zoals dat de omstandigheden van de ene persoon, de omstandigheden van de andere persoon niet zijn. Iedereen kan leren zwemmen, maar niet iedereen kan zo hard zwemmen als Pieter van den Hoogenband. Bijna iedereen in Nederland kan fietsen, maar er zijn maar zeven Nederlanders wereldkampioen wielrennen geworden. Op de marathon hardlopen is nog nooit een Nederlander wereldkampioen geworden, terwijl honderdduizenden Nederlanders regelmatig hardlopen. Honderden miljoenen jongetjes in de wereld voetballen, maar er is maar één Messi. Er zijn veel meer mensen die net zo goed kunnen speechen als Obama, maar die zijn dan weer geen president van de Verenigde Staten geworden. Als je uit een achterstandsgezin komt, met een aan drank verslaafde vader, die jou en je moeder regelmatig in elkaar slaat, heb je minder kans om wethouder te worden dan wanneer je uit een gezin van hoogopgeleide, niet-verslaafde, politiek actieve ouders komt. Als je als alleenstaande ouder 2 kinderen, waarvan 1 met een beperking, moet opvoeden, heb je minder kans om CEO van een beursgenoteerd bedrijf te worden, dan als hoogopgeleide vrijgezelle jongeman zonder kinderen.
Uitzonderingen en geluk
En ja, er zijn uitzonderingen. Er zijn mensen die uit een achterstandsgezin komen, die nu rijk en beroemd zijn. Er is altijd wel een talent in een sport dat boven komt drijven. Er is altijd wel een zanger of zangeres die keer op keer de hitlijsten bestormt. Maar het zijn uitzonderingen die uitzonderlijk succes boeken. Want anders hoefden we er geen boeken over te schrijven. En ja, al die uitzonderingen hebben ook zonder uitzondering uitzonderlijk veel moeite gedaan om aan de top te komen en te blijven. En hebben daar vaak ook uitzonderlijk veel geluk bij gehad.
Geluk om je been niet te breken op een cruciaal moment (of de pech om het wel te breken). Geluk om op het juiste moment in te stappen bij een trend. Geluk om net de juiste persoon tegen te komen die je verder helpt. Geluk dat ze het talent hadden om die sport of kunstvorm uitzonderlijk goed te doen, en om dat vervolgens ook te mogen doen.. Geluk dat ze een verpleegkundige troffen die hen in leven hield.
Ambitie en realisme
Hoef je dan niet ambitieus te zijn? Natuurlijk wel. Maar wees ook realistisch. De kans dat je de nieuwe Pieter van den Hoogenband of Messi bent, of de nieuwe Obama, of de nieuwe Maan van Steenwinkel is niet zo groot. Natuurlijk betekent dat niet dat je jezelf niet kan ontwikkelen, want iedereen kan overal beter in worden. Als ik ga trainen, kan ik ook een marathon lopen. Maar die loop ik niet onder de drie uur. Laat staan onder de twee uur en vijf minuten. Ook niet als ik er vol voor ga, mijn baan opzeg, en het trainingsschema van Eliud Kipchoge (de wereldrecordhouder) ga volgen.
Dus laten we de uitzonderingen vooral zien zoals ze zijn: uitzonderingen, zoals er nu eenmaal altijd uitzonderlijke uitzonderingen zijn. Maar die uitzonderingen geven ons wel hoop. Hoop dat we onszelf kunnen verbeteren. Hoop dat de wereld mooier en beter kan zijn. En hoop is misschien geen succesvolle strategie, maar hoop doet wel leven. En dat is ook veel waard. Zeker als we daarmee de wereld een beetje mooier kunnen maken.
Door: Eduard van Brakel
Eduard is eindredacteur van Management Impact. Ook schreef hij met managementwetenschapper Bas Kodden het boek Leidinggeven is omgekeerd opvoeden.
